Złamania osteoporotyczne: przyczyny i rodzaje. Ocena ryzyka złamania w osteoporozie (kalkulator FRAX®)

Złamania osteoporotyczne to prawdziwa plaga - w Europie notuje się ich rocznie ponad 3 miliony, średnio – jedno co 30 sekund. W 2010 roku w sześciu największych krajach Europy (Francja, Niemcy, Włochy, Hiszpania, Wielka Brytania i Szwecja) doszło do 2,5 miliona nowych złamań osteoporotycznych. 34 tysiące chorych po takim złamaniu zmarło na skutek powikłań, głównie krążeniowych i odddechowych, wywołanych unieruchomieniem. Jak ocenić zagrożenie i dlaczego złamania osteoporotyczne są tak niebezpieczne?

Spis treści

1. Złamania osteoporotyczne: rodzaje
2. Złamania osteoporotyczne: czynniki ryzyka
3. Złamania osteoporotyczne: obliczanie ryzyka

Złamania osteoporotyczne zagrażają przede wszystkim kobietom po menopauzie. Szacuje się, iż w Europie około 40 procent kobiet w wieku ponad 50 lat dozna w życiu przynajmniej jednego złamania. W przypadku mężczyzn po 50-tce – tylko 13 procent. Złamania u mężczyzn są rzadsze, ale obarczone większym ryzykiem powikłań.

Złamania osteoporotyczne: rodzaje

Do najczęstszych złamań osteoporotycznych należą złamania kręgów, złamanie bliższego końca kości udowej (szyjki kości udowej lub popularnie – złamanie biodra), kości promieniowej, kości ramiennej.

• złamania bliższego końca kości udowej uznawane są za najgroźniejsze złamania osteoporotyczne; u starszych osób często prowadzą do kalectwa lub śmierci: - w ciągu roku po złamaniu biodra na skutek powikłań umiera 20 procent kobiet i 25 procent mężczyzn, - 30 procent z tych pacjentów wymaga stałej opieki medycznej, - 50 procent osób, którzy przeżyją krytyczny rok, staje się niepełnosprawne.
• złamanie kręgów bardzo często pozostaje nierozpoznane, ponieważ początkowo nie daje wyraźnych objawów; powoduje jednak pogorszenie jakości życia i jego skrócenie, co więcej – co najmniej kilkakrotnie zwiększa zagrożenie następnym złamaniem osteoporotycznym.

Szacuje się, że złamania kręgów występują u co czwartej kobiety po 50. roku życia i u co drugiej w wieku ponad 85 lat. Każde złamanie osteoporotyczne zwiększa ryzyko kolejnego od dwóch do dziesięciu razy.

Złamania osteoporotyczne: czynniki ryzyka

W 2008 roku grupa ekspertów Światowej Organizacji Zdrowia pod kierunkiem prof. J.A. Kanisa opublikowała raport, w którym wyszczególniono najważniejsze czynniki ryzyka złamania osteoporotycznego. Są to:

• wiek
• płeć
• niska masa ciała (BMI - Body Mass Index - <20)
• przebyte złamanie niskoenergetyczne
• złamanie szyjki kości udowej u rodziców
• palenie papierosów
• przyjmowanie glikokortykosteroidów
• picie alkoholu
• reumatoidalne zapalenie stawów

Złamania osteoporotyczne: obliczanie ryzyka

Opracowano metodę obliczania ryzyka złamania osteoporotycznego z uwzględnieniem powyższych czynników ryzyka oraz wartości BMD lub bez podawania tego wskaźnika, a jedynie na podstawie wywiadu i danych o wzroście i wadze pacjenta.

Z pomocą kalkulatora FRAX® (Fracture Risk Assessment Tool), oblicza się ryzyko złamania szyjki kości udowej lub złamania głównego (kości promieniowej, kości ramiennej lub kręgosłupa) w ciągu kolejnych 10 lat. Jeśli ryzyko to przekracza 10 procent, należy wdrożyć farmakoterapię osteoporozy. Jest to konieczne również po stwierdzeniu pierwszego złamania osteoporotycznego.

Zdaniem ekspertów, w Europie zdecydowana większość osób z grupy wysokiego ryzyka (około 80 procent), w tym także tych, które doznały już co najmniej jednego złamania, nie jest prawidłowo leczona. W Polsce ten odsetek jest na pewno jeszcze wyższy.