Profilaktyka przeciwmalaryczna

Planując egzotyczną podróż, pamiętaj o zagrożeniu chorobami tropikalnymi. Nie ma skutecznej szczepionki przeciwko malarii, są natomiast leki, bez przyjmowania których ryzyko zachorowania na malarię, zwaną także zimnicą, jest bardzo duże.

Jakiś czas temu o malarii było głośno za sprawą Georga Clonneya, który nabawił się jej w Sudanie. Szybka diagnoza i odpowiednie leczenie sprawiły, że po 10 dniach doszedł do formy, jednak nie każdy może liczyć na tak dobrą diagnostykę, leczenie i szczęście. 
Dlatego zamiast łudzić się, że będzie dobrze i nie zarazisz się nią w czasie wakacyjnej wyprawy do egzotycznego kraju - już na dwa miesiące przed wyjazdem odwiedź specjalistę od medycyny podróży, który zaleci ci odpowiednią chemioprofilaktykę. Ceny leków w porównaniu do sum, które wydajemy na samą wyprawę (kilkutygodniowe wakacje w tropikach kosztują ok. 10 tys. zł ) nie są wysokie, bo za najnowszy lek przeciwmalaryczny (16 tabletek na 16 dni) zapłacimy ok. 300 zł. 
Do profilaktycznego zastosowania wykorzystuje się chlorokinę, meflokinę, proguanil, doksycyklinę oraz najnowszy i najskuteczniejszy preparat przeciwzimniczy, w skład którego wchodzi atowakwon i proguanil. Bez wyżej wymienionej profilaktyki ryzyko zachorowania  na malarię jest naprawdę duże.
- Musimy pamiętać, że nie ma leków w 100 proc. skutecznych, dlatego też przyjmowanie ich nie może nas zwalniać od profilaktyki - mówi dr n. med. Piotr Kajfasz, specjalista chorób zakaźnych, medycyny morskiej i tropikalnej.

Samica komara widliszka przenosi malarię

Malaria, czyli po polsku zimnica jest ostrą lub przewlekłą chorobą pasożytniczą wywołaną przez pierwotniaka z rodzaju Plasmodium. Nazwa choroby pochodzi od włoskich słów mal’aria co znaczy złe powietrze. Wektorem, czyli przenosicielem zarażenia jest samica komara widliszka, którą wyróżnia charakterystyczne ułożenie ciała względem powierzchni skóry w czasie żerowania. Widliszka trzyma odwłok pod kątem 45 stopni do powierzchni skóry, podczas gdy pozostałe komary trzymają go równolegle.
- W momencie ukłucia zarażona samica wprowadza do organizmu człowieka ślinę ze sporozoitami pierwotniaka. Po wstępnej replikacji w wątrobie pasożyt atakuje krwinki czerwone, w których namnaża się powodując ich rozpad. Do niekonwencjonalnych bądź rzadkich sposobów transmisji zarazka należą: przeniesienie zarażenia wskutek przetoczenia zainfekowanej krwi, zarażenie za pośrednictwem zanieczyszczonych igieł lub strzykawek, wniknięcie zarodźców zimnicy bez udziału samicy komara widliszka (kontakt z krwią chorego, zarażenia laboratoryjne), zarażenia drogą klasyczną na terenach odległych od obszarów endemicznego występowania zimnicy - mówi dr n. med. Piotr Kajfasz, specjalista chorób zakaźnych, medycyny morskiej i tropikalnej. - W ostatnim z wyżej wymienionych przypadków samice komarów zostają przetransportowane na pokładach samolotów lub statków. W Europie swoiste rejony zagrożenia malarią znajdują się wokół dużych portów lotniczych (Zurych, Wiedeń-Schwechat, Berlin, Frankfurt nad Menem, Amsterdam-Schiphol, Londyn-Heathrow).

Gdzie można zarazić się malarią?

Zagrożenie zimnicą występuje w południowym Meksyku (półwysep Jukatan, obszary przygraniczne z Belize i Gwatemalą), w Ameryce Środkowej, na Karaibach (Republika Dominikany, Haiti, Jamajka), w Ameryce Południowej, zwłaszcza w dorzeczu Amazonki i Orinoko.
Tereny malaryczne znajdują się w Afryce na południe od Sahary i sięgają Republiki Południowej Afryki. W RPA obszary endemiczne zlokalizowane są w rejonach przygranicznych z Zimbabwe i Mozambikiem, w Prowincji Mpumalanga, gdzie mieści się słynny Park Krugera oraz w północnej i północno-wschodniej części Prowincji Kwazulu-Natal. Praktycznie całe wybrzeże wschodnie do Durbanu jest obszarem występowania zimnicy.
Na Bliskim Wschodzie zagrożenie malarią jest niewielkie i sezonowe. W Centralnej Azji (Tadżykistan, Afganistan, Azerbejdżan) sytuacja epidemiologiczna dotycząca zachorowalności na tą inwazyjną chorobę pasożytniczą uległa wyraźnemu pogorszeniu. Zagrożenie malarią występuje na Subkontynencie Indyjskim, a za kolebkę lekoopornych zarodźców zimnicy uważa się Indochiny (Wietnam, Kambodża, Laos, Birma i Tajlandia). Na Dalekim Wschodzie największe ryzyko zarażenia malarią występuje w Indonezji, Timorze Wschodnim, Papui Nowej Gwinei. Niektóre wyspy oceaniczne (Madagaskar, Sri Lanka, Vanuatu, Wyspy Salomona) również należą do obszarów występowania zimnicy.
- Prawie 3,5 miliarda ludzi czyli ok. 40% ludności świata zamieszkuje tereny malaryczne. Choroba występuje w 110 krajach. Polska wolna jest od rodzimej malarii od 1963 roku. Spotykane obecnie zachorowania są przywlekane z terenów endemicznych tej choroby pasożytniczej - mówi dr Piotr Kajfasz. - Z powodu malarii umiera rocznie około 3 milionów ludzi a choruje na nią 500 milionów. Ponad 90% wszystkich przypadków malarii odnotowuje się w Afryce poniżej Sahary. Malaria zabija dziennie 3 tys. dzieci poniżej 5 roku życia (co 30 sekund jedno dziecko). Śmiertelność z powodu tej inwazyjnej choroby wielokrotnie przewyższa śmiertelność z powodu AIDS. Co 12 sekund zimnica jest bezpośrednią lub pośrednią przyczyną śmierci człowieka na świecie.

Pierwsze objawy malarii przypominają grypę

Występują cztery patogenne, czyli wywołujące chorobę u człowieka gatunki pasożytów Plasmodium. Są to: Plasmodium vivax (zarodziec ruchliwy), Plasmodium ovale (zarodziec owalny), Plasmodium malariae (zarodziec pasmowy), Plasmodium falciparum (zarodziec sierpowy). Ostatni z nich jest najgroźniejszy i wywołuje zimnicę tropikalną, która późno rozpoznana lub nieleczona może doprowadzić do śmierci człowieka.
Okres wylęgania malarii zależy od gatunku pasożyta i zamyka się najczęściej w przedziale 12-28 dni. Przebieg choroby zależy od ilości zainfekowanych krwinek czerwonych, stopnia uodpornienia organizmu (osoby stale zamieszkujące tereny malaryczne nabywają częściową odporność), ogólnego stanu zdrowia, chorób towarzyszących (gruźlica, AIDS), zjadliwości i gatunku pasożyta. Choroba ma cięższy przebieg u dzieci, kobiet w ciąży, osób niedożywionych, odwodnionych. Pierwsze objawy zimnicy są mało charakterystyczne i przypominają grypę lub przeziębienie. Dominują bóle mięśniowo-stawowe, ogólne rozbicie, złe samopoczucie, niepokój. W typowym napadzie gorączki malarycznej można wyróżnić fazę zimną (dreszcze), fazę gorącą (wzrost ciepłoty ciała nierzadko do 41 st. C) i fazę potów, po której chory zasypia na kilka, kilkanaście godzin.