Niewydolność ciałka żółtego: przyczyny, objawy, leczenie

2016-11-14 8:38

Ciałko żółte to niewielka struktura bogato unaczyniona, pełniąca funkcje wydzielnicze, zatem zaliczana do elementów układu endokrynnego. To pozostałość po pękniętym pęcherzyku jajnikowym, bezpośrednio po uwolnieniu komórki jajowej. Nazwa ciałko żółte została zaczerpnięta na podstawie żółtego zabarwienia luteiny, która jest gromadzona przez komórki ziarniste otaczające komórkę jajową przed jej uwolnieniem.

Niewydolność ciałka żółtego: przyczyny, objawy, leczenie
Autor: thinkstockphotos.com Ciałko żółte to niewielka struktura bogato unaczyniona, pełniąca funkcje wydzielnicze, zatem zaliczana do elementów układu endokrynnego.

Spis treści

  1. Formy ciałka żółtego
  2. Przyczyny zaburzonej funkcji ciałka żółtego
  3. Objawy niewydolności ciałka żółtego
  4. Rozpoznanie niewydolności ciałka żółtego
  5. Leczenie niedomogi ciałka żółtego

Ciałko żółte produkuje i wydziela progesteron, jeden z podstawowych żeńskich hormonów płciowych. Podstawowym zadaniem sekrecyjnym ciałka żółtego jest produkcja progesteronu, który z kolei jest naczelnym hormonem odpowiedzialnym za przygotowanie błony śluzowej macicy na ewentualne zagnieżdżenie zapłodnionej komórki jajowej, a następnie za podtrzymanie ciąży, zanim tą funkcję przejmie łożysko. Jak zostało to już podkreślone ciałko żółte można nazwać strukturą wydzielniczą. Poza wspomnianym progesteronem obserwuje się produkcję innych substancji hormonalnie czynnych tj. estrogeny, prostaglandyny czy relaksyna.

Formy ciałka żółtego

  • Ciałko żółte menstruacyjne, inaczej zwane miesiączkowym – powstaje bezpośrednio po owulacji, czyli uwolnieniu komórki jajowej. Funkcja tej struktury utrzymuje się zwykle około 10-12 dni, zatem niemalże całą druga część cyklu. W sytuacji, kiedy nie doszło do zapłodnienia ma miejsce transformacja ciałka żółtego w ciałko białawe, które jak można domniemywać, nie obfituje w pokłady luteiny. Zanika ono samoistnie po kilku miesiącach.
  • Ciałko żółte ciążowe – proces jego powstawania nie odbiega od opisanego powyżej, z tą tylko różnicą, że nie dochodzi do jego samoistnego zaniku. Powstałe ciałko żółte w przypadku zapłodnienia zwiększa swoje wymiary oraz produkuje progesteron nawet do 9-10 tygodnia ciąży, a zatem do czasu, kiedy tą funkcję przejmie łożysko. Przekształcenie w ciałko białawe ma miejsce dopiero po porodzie.
  • Ciałko żółte laktacyjne – jak sama nazwa wskazuje pojawia się w okresie laktacji, po pęknięciu pierwszego pęcherzyka jajnikowego. Natomiast przekształcenie w ciałko białawe ma miejsce po zakończeniu laktacji.

Przyczyny zaburzonej funkcji ciałka żółtego

Niewydolność ciałka żółtego oznacza, że ilość produkowanego progesteronu jest nieadekwatna do zapotrzebowania albo czas sekrecji jest krótszy niż 10-12 dni. Stan ten przekłada się przede wszystkim na problemy z płodnością oraz częstsze poronienia. Progesteron to nadrzędny hormon odpowiadający za przygotowanie macicy do implantacji zarodka. Jego wydzielanie jest efektem stymulacji jednego z hormonów przysadki mózgowej – LH, która z kolei działa zależnie od nadrzędnego narządu wydzielniczego – podwzgórza w mechanizmie sprzężenia zwrotnego. Powstanie niedomogi ciałka żółtego może ponadto wynikać z nieprawidłowego dojrzewania pęcherzyka jajnikowego. W związku z tym ciałko żółte albo w ogóle nie powstaje albo jego funkcja jest wyraźnie upośledzona. Prawidłowe działanie ciałka żółtego jest ponadto zależne od stężenia innych hormonów, w tym TSH oraz prolaktyny, a także od stanu jajników (chodzi tu głównie o ewentualne patologie, które mogą toczyć się w ich obrębie).

Objawy niewydolności ciałka żółtego

Zasadnicze objawy, które mogą wskazywać na nieprawidłowe funkcjonowanie ciałka żółtego to:

  • trudności z zajściem w ciążę
  • poronienia nawykowe
  • nieprawidłowe plamienia z dróg rodnych – przed miesiączką
  • mastopatia, czyli ból/dyskomfort piersi
  • zmiana długości cyklu miesiączkowego – wydłużenie/skrócenie

Rozpoznanie niewydolności ciałka żółtego

Aby rozpoznać nieprawidłowe funkcjonowanie ciałka żółtego należy wykonać kilka badań:

  • pomiar podstawowej temperatury ciała, po 6 godzinnym odpoczynku, wzrost temperatury jest odzwierciedleniem podwyższonego stężenia progesteronu (wpływ na metabolizm komórkowy). Pomiar temperatury należy prowadzić w drugiej fazie cyklu menstruacyjnego, zaraz po owulacji. Prawidłowe funkcjonowanie ciałka żółtego możemy stwierdzić dopiero, gdy podwyższona temperatura utrzymuje się przez min 6 dni.
  • ocena stężenia progesteronu – trzy razy w fazie lutealnej, a ich suma powinna być wyższa niż 40 µmol, natomiast pojedynczy wynik nie powinien być niższy niż 5 ng/ml
  • ocena stężenia prolaktyny,
  • ocena stężenia TSH
  • biopsja endometrium, podczas histeroskopii pomiędzy 24 a 26 dniem cyklu. Lekarz ocenia przemianę błony śluzowej macicy.

Leczenie niedomogi ciałka żółtego

Z uwagi na różną etiologie zaburzenia, leczenie powinno być uzależnione od przyczyny niedomogi. Tylko w ten sposób dobrana terapia gwarantuje skuteczność leczenia. Jeżeli nieprawidłowe funkcjonowanie ciałka żółtego wynika z dysfunkcji sprzężenia podwzgórze-przysadka-jajnik należy zadbać stymulowanie dojrzewania pęcherzyka jajnikowego. Podaje się wówczas gonadotropinę menopauzalną lub kosmówkową (hCG) albo cytrynian klomifenu. U kobiet ze stwierdzoną hiperprolaktynemią lekiem pierwszego rzutu jest bromokryptyna. Natomiast pacjentki z zaburzeniem funkcji tarczycy w pierwszej kolejności mają regulowaną gospodarkę hormonalną tarczycy. Brak jednoznacznej przyczyny niedomogi ciałka żółtego jest wskazaniem do włączenia progesteronu. Lek podawany jest od 14 do 28 dnia cyklu. Zazwyczaj leczenie niewydolności fazy lutealnej kierowane jest parom starającym się o dziecko. W przypadku braku skuteczności postępowania terapeutycznego pozostają techniki wspomaganego rozrodu – inseminacje domaciczne czy zapłodnienie in vitro.