Alergia na gluten. Jakie są objawy alergii na gluten?
Alergia na gluten może dotknąć zarówno dzieci, jak i dorosłych. Okazuje się, że nawet u 10% populacji gluten może aktywować układ odpornościowy powodując różne formy nietolerancji (nadwrażliwości) na gluten, potocznie nazywane alergiami na gluten. Co świadczy o tym, że masz alergię na gluten? Jakie są objawy alergii na gluten?
Alergia na gluten pojawia się w wyniku nieprawidłowej odpowiedzi układu odpornościowego na gluten. Gluten jest białkiem zbóż, które można znaleźć w wielu produktach spożywczych. Objawy alergii na gluten mogą, ale nie muszą pojawić się tylko w dzieciństwie. Zdarza się, że alergia na gluten występuje znacznie później - u dorosłych.
Spis treści
- Alergia na gluten – co to jest gluten?
- Alergia na gluten – rodzaje
- Alergia na gluten – objawy
- Alergia na gluten – jak diagnozować?
- Alergia na gluten – leczenie
Alergia na gluten – co to jest gluten?
Gluten jest mieszaniną różnych białek, głównie gliadyny i gluteiny, występujących w pszenicy (Triticum aestivum) i innych zbożach, takich jak żyto (Secale cereale), czy jęczmień (Hordeum vulgare). W przypadku żyta i jęczmienia białka glutenowe są odpowiednio nazwane sekaliną i hordeiną.
Gluten jest jednym z najpowszechniej stosownych składników spożywczych w przemyśle ze względu na jego unikatowe właściwości technologiczne i organoleptyczne. Nadaje on pieczywu lepkość, elastyczność, spoistość powodując, że wypieki mają odpowiednią teksturę i walory smakowe. Stąd jego obecność w różnych produktach spożywczych jest powszechna.
Gluten ze względu na wysoką zawartość aminokwasów glutaminy i proliny jest białkiem, które jest trudno trawione przez przewód pokarmowy, przez co może aktywować nasz układ odpornościowy.
Za objawy alergii na gluten odpowiadają przede wszystkim gliadyny, które można podzielić na α-gliadyny, β-gliadyny, γ-gliadyny i ω-gliadyny. Fragmentem gliadyny, który prawdopodobnie najsilniej aktywuje układ odpornościowy jest fragment 57-89 α-gliadyny tzw. peptyd 33-Mer.
Alergia na gluten – rodzaje
Alergia na gluten (inaczej nietolerancja lub nadwrażliwość) wynika z nieprawidłowej odpowiedzi układu odpornościowego na gluten. Reakcja alergiczna na gluten obejmuje zarówno mechanizmy w których uczestniczą przeciwciała IgE (reakcje IgE-zależne), jak i reakcje bez ich udziału (reakcje IgE-niezależne). Aktualnie wyróżniamy trzy postacie alergii na gluten:
- Reakcje IgE-zależne, które obejmują szeroki zakres reakcji odpornościowych na różne białka pszenicy np. gluten, inhibitory trypsyny i amylazy, albuminy. W węższym znaczeniu wyróżnia się alergię na gluten. Najczęściej alergie na gluten wywołuje frakcja białek nazywana ω-5-gliadyną. W reakcjach tych dochodzi do wytworzenia przeciwciał IgE przeciwko gliadynie, które aktywują komórki tuczne i bazofile. Alergia na białka pszenicy, w tym gluten występuje u 2-9% dzieci i u 0,5-3% dorosłych.
- Reakcje IgE-niezależne, które obejmują m. in. celiakię. Celiakia jest chorobą z autoagresji w której ważną rolę odgrywają predyspozycje genetyczne. W celiakii dochodzi do nieprawidłowej odpowiedzi limfocytów, które wytwarzają przeciwciała IgG i przeciwciała IgA przeciwko białkom glutenu (gliadynie) oraz przeciwko własnym tkankom (enzymowi transglutaminazie tkankowej, endomysium). Konsekwencją jest przewlekły stan zapalny w błonie śluzowej jelita i zanik kosmków jelitowych. Częstość występowania celiakii szacuje się na około 0,5% –1% w populacji ogólnej.
- Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten, jest rodzajem alergii na gluten, który został opisany stosunkowo niedawno i nie do końca znany jest jej patomechanizm. Prawdopodobnie nieceliakalna nadwrażliwość na gluten jest powodowana przez reakcje IgE-niezależne. W przeciwieństwie do celiakii nie stwierdza się uszkodzeń błony śluzowej i zaniku kosmków jelitowych. Częstość występowania nieceliakalnej nietolerancji glutenu waha się pomiędzy 0,16% a 13%.
Alergia na gluten – objawy
Objawy alergii na gluten i czas ich pojawienia zależą od jej postaci klinicznej. Reakcje IgE-zależne charakteryzują się bardzo szybkim pojawieniem się objawów (sekundy-minuty) od kontaktu z glutenem lub innymi białkami pszenicy i obejmują:
- biegunki
- wzdęcia
- wymioty
- obrzęk dróg oddechowych
- duszności
- pokrzywkę
- atopowe zapalenie skóry
- świąd
- wstrząs anafilaktyczny
Objawy reakcji IgE-niezależnych np. celiakii mogą występować tygodnie-lata po kontakcie z glutenem. Warto podkreślić, że dość powszechnie występuje postać utajona celiakii, która przez wiele nie dające żadnych specyficznych objawów.
Błędne jest również przekonanie, że jeśli choroba nie ujawni się w dzieciństwie to w wieku dorosłym już nam nie grozi. Obecnie obserwuje się coraz więcej przypadków rozpoznania celiakii właśnie u dorosłych.
Natomiast objawy nieceliakalnej nietolerancji glutenu pojawiają się po kilku dniach-tygodniach od kontaktu z glutenem.
Objawy celiakii i nieceliakalnej nietolerancji glutenu mogą być podobne i obejmują:
- bóle brzucha
- wzdęcia
- biegunki
- wymioty
- niedobory witamin i minerałów z powodu zaburzeń wchłaniania (częstsze w celiakii)
- anemię
- utratę masy ciała lub zahamowanie wzrostu u dzieci
- bóle głowy
- depresję
- przewlekle zmęczenie
- osłabienie mięśniowe
- zaburzenia równowagi i koordynacji (tzw. ataksja glutenowa)
- zaburzenia płodności
- osteoporozę
- zapalenie stawów
- problemy skórne (skórna postać celiakii jest nazywana opryszczkowatym zapaleniem skóry lub chorobą Duhringa).
Alergia na gluten – jak diagnozować?
Nie ma jednego badania, które mogło by rozpoznać lub wykluczyć wszystkie rodzaje alergii na gluten. Oprócz samych badań, kluczową rolę pełni dokładnie zebrany przez lekarza wywiad z pacjentem.
W diagnostyce reakcji IgE-zależnych wykorzystuje się oznaczanie swoistych pokarmowo IgE we krwi (sIgE), testy skórne punktowe (ang. prick tests) oraz testy płatkowe (ang. patch tests). Jeśli którekolwiek z powyższych badań daje wynik pozytywny i jednocześnie występują objawy potwierdza to alergię na gluten.
W przypadku diagnostyki celiakii oprócz wywiadu znaczenie mają:
- testy genetyczne, które badają geny kodujące białka układu zgodności tkankowej (HLA-DQ2 i DQ8) pod kątem wariantów predysponujących do zachorowania na celiakię (ich obecność stwierdza się u 98-99% chorych)
- testy serologiczne, gdzie wykonuje się oznaczanie stężenia przeciwciał IgG i IgA przeciwko transglutaminazie 2 (anty-tTG2) z jednoczesnym pomiarem całkowitego IgA w surowicy
- testy histopatologiczne, w których ocenia się wycinek jelita pod kątem zmian histologicznych według skali Marsha; badanie to ciągle pozostają “złotym standardem” diagnostycznym, pozwalającym na potwierdzenie celiakii
Najwięcej problemów diagnostycznych przysparza rozpoznanie nieceliaklanej nietolerancji glutenu, gdyż obecnie brak markerów diagnostycznych dla tej jednostki chorobowej. Dlatego jej rozpoznanie opiera się o wykluczenie celiakii i alergii IgE-zależnych, a następnie eliminacji glutenu na co najmniej 6 tygodni i monitorowaniu objawów pacjenta.
Alergia na gluten – leczenie
Osoby ze zdiagnozowaną alergią na gluten powinny unikać tego białka w diecie i stosować dietę bezglutenową. W przypadku reakcji IgE-zależnych dodatkowo zastosowanie mają leki przeciwhistaminowe i kortykosteroidy.
Gluten występuje w pszenicy, życie i jęczmieniu oraz wszystkich odmianach tych zbóż. Zbożem kontrowersyjnym jeśli chodzi o postać glutenu, która może wywoływać objawy u osób z alergiami na gluten jest owies. Dlatego najlepiej jest spożywać tzw. owies certyfikowany.
Czytaj też:
Autor: Time S.A
Indywidualnie dobrana dieta pozwoli Ci z łatwością wyeliminować gluten z menu, a przy tym jeść zdrowo, smacznie i bez wyrzeczeń. Skorzystaj z JeszCoLubisz, innowacyjnego systemu dietetycznego online od Poradnika Zdrowie i zadbaj o swoje zdrowie i dobre samopoczucie. Ciesz się świetnie dobranym menu i stałym wsparciem dietetyka już dziś!
Porady eksperta
![Stan przedcukrzycowy dotyczy nawet 5 mln Polaków. Ciebie też? Sprawdź to [TEST]](https://cdn.galleries.smcloud.net/t/galleries/gf-TRZ7-kaJ1-ptSh_cukrzyca-pomiar-cukru-320x213.jpg)
