Przerost migdałka gardłowego (trzeciego) u dzieci i dorosłych – przyczyny, objawy i leczenie

Przerost migdałka gardłowego (tzw. trzeci migdał), który najczęściej rozpoznaje się u dzieci w wieku przedszkolnym, wymaga szybkiej interwencji lekarskiej. Trzeci migdał może bowiem doprowadzić do wielu poważnych powikłań, w tym niedosłuchu, niedowagi i zaburzeń w rozwoju, a nawet do zmian w ukształtowaniu twarzy. Jakie są przyczyny i objawy przerostu migdałka gardłowego? Jak przebiega leczenie?

Spis treści

1. Przerost migdałka: przyczyny
2. Przerost migdałka: objawy
3. Przerośnięty migdałek: diagnoza
4. Leczenie trzeciego migdałka
5. Czy usunięty migdałek gardłowy może odrosnąć?
6. Trzeci migdałek [wideo]

Przerost migdałka gardłowego (tzw. trzeci migdał) oznacza nadmierny rozrost migdałka, który znajduje się za nosem, w miejscu, gdzie jama nosowa przechodzi w gardło. Trzeci migdał zaczyna się rozwijać po narodzinach. Potem bardzo szybko rośnie - zwłaszcza w okresie wczesnego dzieciństwa. Wówczas jest on bardzo ważny dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, gdyż – jako część układu odpornościowego – chroni dziecko przed bakteriami, wirusami i innymi patogenami ze środowiska zewnętrznego. Im bliżej okresu dojrzewania, tym migdałek gardłowy ulega wyraźniejszemu zmniejszeniu, gdyż jego rola w dojrzewającym układzie odpornościowym traci na znaczeniu. W kolejnych latach życia w końcu zanika. W związku z tym przerost trzeciego migdałka u dorosłych zdarza się bardzo rzadko. Najczęściej występuje u dzieci od 3. do 6. roku życia.

Przerost migdałka: przyczyny

Przyczyny przerostu trzeciego migdałka nie są znane, jednak istnieje wiele czynników ryzyka:

• częste i przewlekłe infekcje dróg oddechowych i jamy ustnej
• przebycie niektórych chorób zakaźnych
• alergie
• predyspozycje genetyczne (przerost migdałka gardłowego u rodziców lub rodzeństwa)

Przerost migdałka: objawy

• oddychanie przez usta – dziecko ma stale otwartą buzię, zarówno w dzień, jak i w nocy
• chrapanie
• nawracające infekcje górnych i dolnych dróg oddechowych – dziecko ma ciągle otwarte usta, w wyniku czego dochodzi do wysychania błon śluzowych gardła, a dalej do zmniejszenia miejscowej odporności
• przewlekły katar połączony ze ściekaniem wydzieliny po tylnej ścianie gardła, czemu towarzyszy m.in. nieprzyjemny zapach z ust
• zmiana barwy głosu, mówienie przez nos
• zaburzenie odruchu ssania lub trudności w jedzeniu (męczenie się w czasie jedzenia, czasem nawet wymioty)
• nawracające zapalenia ucha środkowego (wysiękowe zapalenie ucha środkowego lub ostre zapalenia ucha środkowego), czemu towarzyszą ból, uczucie pełności i przelewania płynu w uchu
• niedosłuch (będący wynikiem nacisku powiększonego migdałka na trąbki słuchowe)
• przewlekłe zapalenie spojówek (stan zapalny z nosa może się przenieść na kanaliki łzowe)
• płaska klatka piersiowa (w wyniku ciągłego płytkiego oddychania)
• skłonność do garbienia się
• inne - nadpobudliwość, moczenie nocne, niedowaga, zaburzenia wzrostu, trudności z nauką, kłopoty z koncentracją

Później pojawiają się wady zgryzu i zmiany w ukształtowaniu twarzoczaszki (tzw. twarz adenoidalna – silniejszy rozwój żuchwy w stosunku do szczęki i pozostałej części twarzoczaszki, cofnięcie żuchwy, zespół długiej twarzy, podniebienie gotyckie - wąskie i mocno wysklepione).

Przerośnięty migdałek: diagnoza

W przypadku podejrzenia przerostu trzeciego migdałka wykonuje się badanie za pomocą fiberoskopu (endoskopu z kamerką). Jest to najdokładniejsze badanie, które nie pozostawia wątpliwości, z jakim stanem mamy do czynienia.

Badaniem pomocniczym może być RTG boczne nosogardła.

W czasie diagnozy lekarz powinien wykluczyć nowotwory złośliwe jamy ustnej i gardła i naczyniakowłókniaka młodzieńczego.

Leczenie trzeciego migdałka

W przypadku niezbyt powiększonego migdałka trzeciego lekarz może zlecić obserwację i leczenie zachowawcze.

Jeśli jednak przerośnięty migdałek gardłowy upośledza drożność nosa, powoduje stałe oddychanie przez usta, chrapanie, niedosłuch czy zapalenie uszu, należy wykonać adenotomię, czyli operacyjne usunięcie migdałka gardłowego.

W związku z tym, że migdałek gardłowy pełni ważną rolę w ochronie organizmu najmłodszych, unika się wykonania adenotomii u dzieci poniżej 2. roku życia. U starszych dzieci migdałek ten traci swoje funkcje, w związku z tym nie ma przeszkód, by go usunąć.

Operacji usunięcia migdałka gardłowego nie wykonuje się w przypadku zbyt krótkiego podniebienia miękkiego i występowania rozszczepu podniebienia miękkiego u dziecka.

Czy usunięty migdałek gardłowy może odrosnąć?

Jeśli po operacji pozostała niewielka ilość tkanki limfatycznej, to na skutek np. infekcji górnych dróg oddechowych (lub innej silnej stymulacji układu odpornościowego) migdałek gardłowy znów może przerosnąć i wymagać ponownego usunięcia (readenotomii). Jednak zdarza się to bardzo rzadko. Wiadomo, że ryzyko ponownego przerostu migdałka gardłowego wzrasta, gdy do jego usunięcia doszło przed ukończeniem przez dziecko 4. roku życia.

Trzeci migdałek [wideo]

Monika Majewska

Konsultacja: dr n. med. Michał Michalik , otolaryngolog, specjalista leczenia zaburzeń snu, Centrum Medyczne MML w Warszawie