Marihuana lecznicza – właściwości, zastosowanie, efekty działania medycznej marihuany

Marihuana lecznicza, znana również jako marihuana medyczna, ciągle budzi kontrowersje, a przez wiele osób traktowana jest wręcz jako niebezpieczny narkotyk. Tymczasem wiadomo, że marihuana lecznicza w wielu przypadkach jest wręcz nieoceniona: pomaga uśmierzyć przewlekły ból, może być pomocna w leczeniu fibromialgii, stwardnienia rozsianego, epilepsji, zaburzeń ze spektrum autyzmu czy chorób reumatycznych. Jakie właściwości lecznicze i terapeutyczne ma marihuana lecznicza? W jaki sposób przebiega leczenie, kto może wystawić receptę na medyczną marihuanę i czy do jej stosowania są jakieś przeciwwskazania?

Spis treści

1. Czym jest marihuana lecznicza (marihuana medyczna)?
2. Marihuana lecznicza – skład chemiczny i szczepy medycznej marihuany
3. Marihuana lecznicza – właściwości i zastosowanie w medycynie
4. Jak stosuje się marihuanę leczniczą?
5. Zasady leczenia marihuaną leczniczą
6. Marihuana lecznicza a możliwe interakcje z innymi lekami
7. Przeciwwskazania do leczenia medyczną marihuaną
8. Czy od marihuany leczniczej można się uzależnić?
9. Efekty uboczne stosowania marihuany leczniczej
10. Czy można przedawkować marihuanę leczniczą?
11. Gdzie kupić marihuanę leczniczą i ile kosztuje leczenie?

Czym jest marihuana lecznicza (marihuana medyczna)?

Marihuana lecznicza (marihuana medyczna) to susz z konopi siewnych, roślinny surowiec farmaceutyczny o bardzo bogatym składzie. Susz powstaje z kwiatów konopi uprawianych pod ścisłą kontrolą – w pomieszczeniach zamkniętych, bez stosowania pestycydów i środków ochrony roślin.

Jak wyjaśnia lek. Albert Jeznach, to, co odróżnia marihuanę medyczną od rekreacyjnej to walidacja, czyli ocena składu i stężenia substancji czynnych. Oznacza to, że skład każdej partii marihuany leczniczej jest ściśle określony i kontrolowany na każdym etapie produkcji – stężenie składników aktywnych mieści się w ściśle określonym zakresie. Badana jest każda partia leku bez wyjątku – te, które nie spełniają konkretnie określonej normy, nie trafiają do obrotu.

Marihuana lecznicza – skład chemiczny i szczepy medycznej marihuany

Skład medycznej marihuany jest bardzo bogaty – susz kwiatu zawiera niemal 500 różnych substancji, wśród których znajdują m.in. kannabinoidy, a także m.in. terpeny, czyli substancje mogące modyfikować działanie kannabinoidów.

Skład marihuany leczniczej:

• THC (tetrahydrokannabinol)– oddziałuje na receptory w mózgu, wywołuje m.in. euforię i zmniejszenie bólu, ma zdolność zmniejszania nudności i wymiotów, poprawia łaknienie, znosi spastyczność
• CBD (kannabidiol) – zmniejsza niektóre efekty uboczne związane z dużymi dawkami THC, łagodzi objawy niektórych chorób, np. RZS, zespół lękowy, zespół stresu pourazowego
• CBG (kannabigerol) - ma działanie przeciwzapalne
• THCV (tetrahydrokannabiwarin) - łagodzi objawy padaczki i choroby Parkinsona
• Terpeny:

1.  terpinolen – ma działanie przeciwbakteryjne, antygrzybicze, reklaksujące
2. limonen – działa przeciwdepresyjnie i przeciwlękowo
3. linalol – ma działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe
4. mircen – działa przeciwzapalnie i relaksująco
5. pinen - działa przeciwzapalnie, zmniejsza stres, rozszerza oskrzela
6. kariofilen – działa przeciwbólowo i przeciwzapalnie

• Alkaloidy
• Flawonoidy.

Za główne składniki lecznicze marihuany medycznej uznawane są kannabinoidy. Do tej pory zidentyfikowano ich ponad 100, a te, o których słyszymy najczęściej, i które mają najważniejsze działanie terapeutyczne to THC i CBD.

W leczeniu wykorzystywane są przede wszystkim dwa szczepy marihuany: szczep sativa i szczep indica, a także liczne odmiany hybrydowe.

Marihuana lecznicza – właściwości i zastosowanie w medycynie

Liczne badania naukowe dowiodły, że marihuana lecznicza ma szereg właściwości leczniczych i terapeutycznych, a co za tym idzie - szerokie zastosowanie w medycynie.

Jak wyjaśnia lek. Albert Jeznach, na to, jakie właściwości ma dany szczep, wpływ mają przede wszystkim proporcje między najważniejszymi substancjami czynnymi marihuany leczniczej - THC i CBD.

W zależności od specyficznej kombinacji tych substancji (obecnych w kwiatostanie) dana odmiana będzie działać pobudzająco (takie działanie jest typowe dla szczepów sativa bogatych w THC) lub odprężająco i relaksacyjnie (działanie charakterystyczne dla szczepów indica). Dobór odpowiedniej odmiany i dawki zależy od potrzeb pacjenta.

Lista chorób i zaburzeń, w przypadku których stosuje się medyczną marihuanę jest bardzo długa i stale rośnie.

Marihuanę medyczną można rozważać w przypadku nieskuteczności leczenia z wyboru, czyli o udokumentowanej skuteczności, w następujących przypadkach:

1. leczenia przewlekłego bólu, w tym nowotworowego oraz wynikającego z uszkodzenia nerwów po chemioterapii lub radioterapii
2. jako leczenie wspomagające w przypadku niektórych nowotworów (np. w celu łagodzenia ubocznych efektów chemioterapii)
3. migreny
4. miastenii
5. fibromialgii
6. spastyczności
7. padaczki lekoopornej
8. choroby Parkinsona
9. choroby Alzheimera - THC spowalnia procesy degradacji komórek mózgowych, spowalniając rozwój choroby
10. dystonii
11. chorób autoimmunologicznych
12. astmy
13. stwardnienia rozsianego
14. boreliozy
15. anoreksji
16. bulimii
17. lęku
18. depresji
19. choroby afektywnej dwubiegunowej
20. zaburzeń snu, łącznie z bezsennością
21. autyzmu - pomaga zapanować nad lękiem i agresją
22. ADHD - ułatwia skupienie i koncentrację uwagi
23. PTSD (zespół stresu pourazowego)
24. chorób zapalnych jelit (łagodzenie stanów zapalnych)
25. IBS (zespół jelita nadwrażliwego)
26. choroby Leśniowskiego-Crohna
27. jaskry
28. zespołu Sjögrena, inaczej zespół suchości lub choroba Mikulicza-Radeckiego
29. fobii społecznych
30. OCD (zaburzenia obsesyjno-kompulsywne)
31. alkoholizmu i innych uzależnień
32. HIV/AIDS
33. dystonii
34. pląsawicy Huntingtona
35. zespołu Tourette'a
36. ataksji
37. dyskinezy
38. tężyczki
39. bruksizmu
40. łuszczycowego zapalenia stawów
41. zespołu przewlekłego zmęczenia
42. urazów kręgosłupa
43. zespołu Ehlersa-Danlosa
44. mukopolisacharydozy
45. choroby Hashimoto
46. AZS
47. cukrzycy
48. nadmiernego napięcia mięśniowego
49. zaburzeń łaknienia
50. WZW typu C.

Jak stosuje się marihuanę leczniczą?

Marihuana lecznicza ma postać suszu, który stosuje się za pomocą waporyzacji - wdychania związków, które ulatniają się po podgrzaniu konopi do właściwej temperatury. - Podgrzaniu, a nie spalaniu, gdyż w trakcie spalania suszu, w temperaturze około 600 st C dochodzi do utraty znaczącej części aktywnych związków, w tym nawet 30 -50 proc. THC - podkreśla lek. Albert Jeznach.

Jak wyjaśnia ekspert, susz konopi należy zmielić (nie rozcierać) w młynku do ziół, a następnie umieścić w komorze grzewczej waporyzatora (urządzenia medycznego dostępnego m.in. w aptekach). W trakcie stopniowego podgrzewania z suszu uwalniają się kannabinoidy i terpeny, które w postaci pary są następnie wdychane przez pacjenta.

Istotne jest to, że w trakcie podgrzewania nie uwalniają się żadne substancje toksyczne (np. związki rakotwórcze lub substancje smoliste), jakie tworzą się w procesie spalania. Optymalna temperatura waporyzacji mieści się miedzy 180-200 st. C, zazwyczaj jest to 186 st. C. W konkretnych przypadkach temperatura może być niższa lub wyższa.

Pierwsze efekty działania marihuany leczniczej aplikowanej za pomocą waporyzacji są szybkie - już po 5-10 minutach pacjent odczuwa jej działanie terapeutyczne, co jest możliwe dzięki pominięciu układu pokarmowego - związki czynne przedostają się za pośrednictwem płuc bezpośrednio do krwi. Efekt utrzymuje się przez następne 2-4 godziny.

Jak wyjaśnia lek. Albert Jeznach, w ciągu pierwszego miesiąca terapii trzeba ustalić dawkę leku za pomocą techniki zwanej miareczkowaniem, która polega na powolnym zwiększaniu dawki aż do takiej, która jest optymalna dla pacjenta. Stanowi kompromis między działaniem leku, a efektami ubocznymi.

Pacjent dostaje zalecenia, w jaki sposób stopniowo zwiększać dawkę leku i na co zwrócić uwagę, a także w jaki sposób samodzielnie podzielić susz konopi, by nie stracił on swoich właściwości. Miareczkowanie pozwala ustalić minimalną skuteczną albo maksymalną tolerowaną dawkę leku. Po zakończeniu tego okresu można wstępnie ocenić skuteczność leczenia. Pełna ocena skuteczności leczenia możliwa jest po trzech miesiącach stosowania pełnej dawki.

Zasady leczenia marihuaną leczniczą

W jaki sposób lekarz ustala leczenie medyczną marihuaną? Czy przed rozpoczęciem leczenia trzeba zrobić jakieś dodatkowe badania? Jak wyjaśnia lek. Albert Jeznach, nie ma badań dedykowanych stosowaniu medycznej marihuany, jednak przed rozpoczęciem terapii lekarz powinien mieć możliwość zapoznania się z wynikami badań morfologii, badań enzymów wątrobowych i czynności nerek, w tym kreatyniny.

- Najważniejszy jest wywiad i rozpoznanie choroby podstawowej. Na tej podstawie można ustalić, co jest dla pacjenta największym problemem – czy dolegliwości bólowe, czy nudności i brak łaknienia wynikający z chemioterapii, czy zaburzenia czucia, neuropatia. Chemioterapia czy radioterapia, które ratują życie, mogą powodować uszkodzenie nerwów, mam czasem pacjentów, którzy już zostali wyleczeni z nowotworu, ale nadal są pod moją opieką, ponieważ musimy zająć się ich bólem. - mówi lek. Albert Jeznach.

- Trzeba też ustalić, czy pacjentowi zależy na tym, by być spokojniejszym, wyciszonym, czy też chce on być jak najdłużej aktywny zawodowo i móc pracować nawet w trakcie leczenia onkologicznego. W zależności od tego jakie są potrzeby pacjenta i jego oczekiwania mogę dobrać odmianę, która ma albo przewagę fenotypu sativa, bardziej pobudzającego, albo fenotypu indica, bardziej wyciszającego, relaksacyjnego. Najlepiej byłoby zaczynać leczenie od odmiany hybrydowej, która ma i CBD i THC, ale niestety takiej odmiany w Polsce nie ma. - wyjaśnia ekspert.

Warto wiedzieć, że medyczna marihuana nie może być ani lekiem pierwszego wyboru, ani jedyną metodą leczenia. Terapię rozpoczyna się od małych dawek, które lekarz następnie zwiększa. Każdy pacjent leczony medyczną marihuaną musi wyrazić na to świadomą zgodę.

Marihuana lecznicza a możliwe interakcje z innymi lekami

Terapia medyczną marihuaną musi być prowadzona pod okiem specjalisty, a lekarz musi wiedzieć o wszystkich innych lekach, jakie przyjmuje pacjent. Jak wyjaśnia lek. Albert Jeznach, jak wiele innych leków medyczna marihuana może bowiem wchodzić w interakcje z lekami, osłabiając lub nasilając ich działanie, co w niektórych przypadkach może mieć działanie toksyczne i być groźne dla zdrowia pacjenta, a w innych skutkować osłabieniem efektów leczenia podstawowego. Interakcje te są wzajemne, tzn. obie grupy leków wpływają na swoje działanie.

• Niektóre zażywane przewlekle leki i substancje ziołowe mogą wpływać na poziom THC. Do leków, które mogą zwiększać poziom tej substancji zaliczane są niektóre leki przeciwdepresyjne, inhibitory pompy protonowej, leki przeciwgrzybicze, antybiotyki z grupy makrolidów, czy inhibitory proteazy HIV.
• Wśród leków i substancji, które mogą obniżać działanie THC, jest m.in. dziurawiec zwyczajny, a także niektóre półsyntetyczne antybiotyki, karbamazepina, czy fenobarbital.
• Z kolei kannabinoidy mogą m.in. nasilać działanie leków oddziałujących na układ nerwowy - w tym leków nasennych, przeciwpadaczkowych, uspokajających, przeciwrepresyjnych, benzodiazepin i barbituranów.

Przeciwwskazania do leczenia medyczną marihuaną

Medyczna marihuana jest uznawana za lek bezpieczny, tym niemniej jednak nie w każdym przypadku powinna być stosowana.

Marihuana lecznicza – przeciwwskazania:

• alergia na konopie
• ciąża i okres karmienia piersią
• wiek poniżej 25 lat (przeciwskazanie względne)
• arytmia i choroby sercowo-naczyniowe
• niekontrolowane nadciśnienie tętnicze
• problemy z układem oddechowym
• niestabilna depresja, schizofrenia, mania
• myśli samobójcze
• nadużywanie alkoholu i substancji psychoaktywnych

Czy od marihuany leczniczej można się uzależnić?

Jakie jest ryzyko uzależnienia się od medycznej marihuany? Lek. Albert Jeznach wyjaśnia, że niewielkie – podobne, jak w przypadku kofeiny. Marihuana medyczna nie uzależnia bowiem fizycznie – można natomiast się uzależnić od dobrego samopoczucia, jakie pojawia się po aplikacji leku.

Dlatego terapię można prowadzić podczas zaostrzenia choroby z przerwami podczas remisji, zasadniczo bez ryzyka, że wystąpią objawy zespołu odstawienia, aczkolwiek może on wystąpić wówczas, kiedy konopie po długim okresie leczenia zostaną zbyt szybko odstawione. Chory może wówczas odczuwać takie objawy jak wahania snu, zmienne nastroje, drażliwość, zaburzenia apetytu – są one łagodne i zwykle same mijają po 1-2 tygodniach.

Efekty uboczne stosowania marihuany leczniczej

Jak każdy lek, tak i lecznicza marihuana może dawać pewne działania niepożądane, których rodzaj zależy od odmiany konopi. Są one łagodne i z czasem powinny ustępować.

Najczęstsze skutki uboczne marihuany leczniczej to:

• euforia i pobudzenie
• zaburzenia koordynacji psychoruchowej i funkcji psychomotorycznych
• senność, uczucie zmęczenia
• zawroty głowy
• zmniejszenie uwagi i skupienia
• zwiększenie apetytu
• upośledzenie pamięci krótkotrwałej i przetwarzania informacji
• możliwość omdleń.

Jak wyjaśnia lek. Albert Jeznach, niektóre z tych działań niepożądanych w pewnych przypadkach mogą być działaniami pożądanymi – np. upośledzenie pamięci krótkotrwałej pomaga okryć niepamięcią ból migrenowy lub nasilenie bólu nowotworowego.

Tym niemniej jednak osoby leczone medyczną marihuaną nie mogą przez pewien czas po jej aplikacji prowadzić samochodu ani innych pojazdów mechanicznych ze względu na ryzyko spowodowania kolizji lub wypadku. Jak wyjaśnia ekspert, zgodnie z kanadyjskimi wytycznymi, opracowanymi przez College of Family Physicians of Canada (polskich wytycznych póki co nie ma), przez 4 do 8 godzin po przyjęciu leku trzeba zrezygnować z prowadzenia pojazdu. Można jednak tak ustalić plan leczenia, by pacjent mógł podczas kuracji dojeżdżać do pracy.

Czy można przedawkować marihuanę leczniczą?

Jak każdy lek, tak i leczniczą marihuanę można przedawkować. Najpoważniejszym objawem przedawkowania jest śpiączka, która może trwać maksymalnie dwa-trzy dni. W pniu mózgu odpowiedzialnym za podstawowe czynności życiowe, np. za oddychanie, nie ma żadnych receptorów kannabinoidowych, czyli przedawkowanie nie doprowadzi do śmierci z powodu uduszenia. W tej części mózgu są natomiast receptory opioidowe, dlatego przedawkowanie opioidów może doprowadzić do śmierci.

Jak podkreśla lek. Albert Jeznach, szacowana dawka śmiertelna dla odmian medycznej marihuany, które stosuje się obecnie w Polsce, to ok. 100 g w jednorazowym przyjęciu. Biorąc pod uwagę, że zazwyczaj jednorazowa dawka to ok. 100-150 mg, przyjęcie 100 g nie wydaje się możliwe.

Gdzie kupić marihuanę leczniczą i ile kosztuje leczenie?

Medyczna marihuana przepisywana jest na receptę i dostępna w wybranych aptekach (zazwyczaj tych samych, które sprzedają opioidowe leki przeciwbólowe). Mimo, że receptę na leczniczą marihuanę może obecnie wystawić każdy lekarz, pacjent leczony w ten sposób musi być pod stałą opieką specjalisty.

Jak wyjaśnia lek. Albert Jeznach, w przypadku medycznej marihuany obowiązują te same zasady, co przy lekach opioidowych: powinien je stosować tylko ten lekarz, który ma doświadczenie. W Polsce terapią zajmują się przede wszystkim lekarze z klinik leczenia bólu. W innych krajach, np. w Kanadzie, są już oficjalne wytyczne w zakresie leczenia konopiami dla lekarzy rodzinnych.

Obecnie marihuana medyczna nie jest w Polsce refundowana. Koszt leczenia jest różny w przypadku różnych pacjentów, gdyż dawki leczniczej marihuany dobierane są w zależności od potrzeb i objawów. Orientacyjny koszt terapii waha się od 600 do 1200 zł miesięcznie. Do tego trzeba doliczyć wydatek na młynek do ziół, a także na inhalator będący urządzeniem medycznym, który kosztuje ok. 1200 zł.

Katarzyna Hubicz

Konsultacja: Lek. Albert Jeznach , Instytut Diagnostyki i Leczenia Bólu, Warszawa