Hiperwentylacja: przyczyny, objawy, pierwsza pomoc

Hiperwentylacja to stan, w którym chory nagle zaczyna zbyt szybko i głęboko oddychać. Hiperwentylacja zwykle przybiera formę ataku paniki, w związku z tym najczęściej zmagają się z nią osoby znerwicowane. Jednak niekiedy hiperwentylacja może być oznaką chorób płuc lub serca. Jakie są przyczyny i jak przebiega leczenie hiperwentylacji?

Spis treści

1. Hiperwentylacja - objawy
2. Hiperwentylacja - przyczyny
3. Hiperwentylacja - pierwsza pomoc i leczenie
4. Hiperwentylacja - zapobieganie

Hiperwentylacja to określenie zbyt szybkiego oddychania. Oddech staje jest znacznie głębszy i szybszy niż normalnie - chory bierze więcej niż 20 oddechów na minutę i wydycha dużo tlenu.

Zwiększona ilość powietrza wnika do pęcherzyków płucnych powodując zmniejszenie ciśnienia parcjalnego dwutlenku węgla we krwi tętniczej i prowadząc do rozwoju zasadowicy (alkalozy) oddechowej.

W konsekwencji dochodzi do niedotlenienia organizmu, co może jeszcze bardziej przyśpieszać oddech, powodując dalszy spadek zawartości tlenku węgla we krwi.

Hiperwentylacja - objawy

Objawy hiperwentylacji mogą pojawić się w czasie podróży samolotem, wytężonej pracy fizycznej lub w czasie stresowej sytuacji. Pojedyncze napady hiperwentylacji nie zawsze są powodem do niepokoju. Uwagę powinny zwrócić cykliczne napady hiperwentylacji, gdyż mogą wskazywać na liczne choroby, takie jak np. astma, rak płuc czy choroby serca.

Atak hiperwentylacji może trwać nawet kilka godzin, ale na ogół utrzymuje się przez 20-30 minut.

Ostry napad hiperwentylacji wywołuje objawy tężyczki, tj. parestezje: mrowienie, łaskotanie lub zaburzenia czucia kończyn i okolicy ust. Ponadto pojawiają się drżenie mięśni, przyspieszony rytm serca, zawroty głowy i zaburzenie widzenia. Chory czuje, jakby nie otrzymywał wystarczającej ilości powietrza. Dodatkowo może skarżyć się na ból w klatce piersiowej, nudności, gazy, wzdęcia, odbijanie się lub bóle brzucha. W niektórych przypadkach ostrego napadu hiperwentylacji może dojść do utraty przytomności.

Gdy hiperwentylacja przekształca się w przewlekły zespół chorobowy, ciało jest stale pod napięciem, a chory skarży się na bóle i zawroty głowy, a także na zaburzenia widzenia i drżenie ciała.

Do objawów nerwowo-mięśniowych dołączają także ww. parestezje. Ponadto pacjent czuje znużenie, ma problemy z koncentracją, zaburzenia pamięci, czuje oszołomienie i zmaga się z zaburzeniami widzenia. Charakterystyczne są także poty, zimne ręce i stopy, a czasem także parcie na mocz.

Ze strony układu oddechowego mogą pojawić się objawy, takie jak ziewanie, pokasływanie, nieregularny oddech lub brak tchu.

Charakterystyczna jest również aerofagia, czyli połykanie powierza. W przebiegu hiperwentylacji mogą pojawić się także czynnościowe zaburzenia układu sercowo-naczyniowego. Jeśli jest to hiperwentylacja na tle psychogennym, u chorego mogą być zauważalne nerwowość, podniecenie, strach lub płacz, depresja czy zaburzenia snu.

Przeczytaj także: Depresja oddechowa: przyczyny, objawy, leczenie  

Hiperwentylacja - przyczyny

Hiperwentylacja może być objawem zaburzeń na tle psychogennym. Hiperwentylacja często przybiera formę ataku paniki, zwłaszcza u osób cierpiących na nerwicę.

Do hiperwentylacji może dojść także u osób zdrowych w sytuacjach, które powodują duży stres. Wzrasta wtedy zapotrzebowanie na energię, a co za tym idzie - zapotrzebowanie na tlen, czego następstwem jest przyśpieszenie oddechu. Jeśli stres utrzymuje się dłużej i nie następuje odreagowanie, może dojść do hiperwentylacji.

U innych osób stan ten może pojawić się jako typowa odpowiedź na inne stany emocjonalne, np. depresję czy gniew.

Szok tlenowy może również wystąpić na dużych wysokościach (np. podczas lotu samolotem), zostać wywołany wytężoną pracą, urazami fizycznymi, jak również być reakcją na silny ból. Hiperwentylacja może być także objawem zatrucia - np. salicylanami, tj. przedawkowania leków na bazie kwasu salicylowego (np. aspiryny).

Przyczyną hiperwentylacji mogą być także choroby płuc, np. astma czy zakażenie, lub dysfunkcje serca, np. zawał, zatorowość płucna.

Inne możliwe przyczyny hiperwentylacji to: hipoksja, kwasica metaboliczna, wysoka gorączka, śpiączka wątrobowa, urazu czaszki lub mózgowia czy zapalenia mózgu, zmiany zwyrodnieniowe ośrodkowego układu nerwowego, choroba lokomocyjna.

Hiperwentylacja może pojawić się także ciąży, jako efekt przystosowania układu oddechowego matki do nowego stanu.

Przeczytaj także: Zaburzenia oddychania: przyczyny  

Hiperwentylacja - pierwsza pomoc i leczenie

Pierwsza pomoc przy ataku hiperwentylacji powinna polegać na uspokojeniu chorego, aby ten mógł złapać spokojnie oddech. Jednak przy ataku paniki czy stanach lękowych nie zawsze jest to łatwe zadanie, dlatego warto zastosować się do kilku wskazówek.

Panika podczas ataku hiperwentylacji może sprawić, że oddech jeszcze bardziej wymyka się spod kontroli. Dlatego pierwsza pomoc przy hiperwentylacji powinna polegać na próbie uspokojenia chorego tak, aby mógł on spokojnie wdychać i wydychać powietrze przy zamkniętych ustach.

Aby zwolnić tempo oddychania chorego, najlepiej zaproponować, aby oddychał on razem z nami. Choremu może pomóc oddychanie przez papierową torbę lub złożone dłonie. Dzięki temu zwiększy się stężenie dwutlenku węgla we wdychanym powietrzu, co nie pozwoli na zbyt szybkie obniżanie się jego stężenia w organizmie oraz nie dopuści do utraty przytomności.

W takich przypadkach wzywanie karetki pogotowia zwykle nie jest konieczne. Choremu należy jednak polecić, aby zgłosił się do lekarza, który, po znalezieniu przyczyny hiperwentylacji, zaproponuje odpowiednie leczenie.

Hiperwentylacja - zapobieganie

Pomóc mogą nauka redukcji stresu i technik oddychania (np. medytacja, joga). Skuteczna może okazać się także akupunktura. Jest to dobre rozwiązanie przy przewlekłej hiperwentylacji. Regularne ćwiczenia (chodzenie, bieganie, jazda na rowerze, itp.) również mogą zapobiec hiperwentylacji.

Ważna jest także odpowiednia dieta, z której należy wykluczyć kofeinę (jest środkiem pobudzającym). Osoby, które palą papierosy, powinny rozstać się z nałogiem.

Monika Majewska