Kondycja polskich seniorów
W Polsce z roku na rok przybywa osób starszych, a prognozy pokazują, że taka sytuacja będzie się utrzymywała przez najbliższe lata, ponieważ starzeć się będą ludzie urodzeni w okresie wyżu demograficznego. Jak mają się ludzie po 65. roku życia?
Spis treści
- We własnych oczach
- Bez pomocy w przemocy
- Jest ustawa, ale...
- Typowe problemy zdrowotne seniorów
- I my też będziemy starzy
Według europejskich standardów za osoby starsze uważa się ludzi, którzy ukończyli 65. rok życia. Dla wielu osób wiek emerytalny nie ma większego znaczenia, ponieważ pozostają aktywni zawodowo i społecznie. Ale w powszechnym odczuciu starzenie się to czas zmagania się z wieloma chorobami, czas izolacji, czas odtrącenia i samotności. Jak żyje się starszym ludziom w Polsce? Jak sami postrzegają swoją sytuację?
We własnych oczach
W 2016 r. GUS opublikował wyniki ankiety „Jakość życia osób starszych w Polsce”. Uzyskane od respondentów odpowiedzi dowodzą, że starszym ludziom nie żyje się łatwo.
54% ankietowanych uważa, że ma dobrą sytuację materialną, ale 29% osób w wieku 65 lat i więcej żyje w ubóstwie. Pytani o stan zdrowia najczęściej odpowiadają, że nie jest on ani dobry, ani zły (50%). 25% ocenia swoją kondycję zdrowotną jako złą. Czas wolny spędzają głównie przed telewizorem. Nie chodzą do kina i na koncerty (82%), do muzeów (81%), nie uprawiają sportu (83%), nie słuchają muzyki (55%), nie odpoczywają na świeżym powietrzu (23%), nie spotykają się ze znajomymi w kawiarni czy klubie (71%). 64% ankietowanych gazetę czyta tylko raz w tygodniu.
Ankieterzy pytali także o znajomość komputera. 75% osób w wieku 65 lat i więcej nigdy nie korzystało z niego, 13% przyznaje, że korzysta codziennie lub prawie codziennie, 16% szuka informacji w internecie, a 9% korzysta z bankowości internetowej.
Z raportu Angel Care opracowanego w 2015 r. przez pierwsze kompleksowe centrum dla seniorów we Wrocławiu wynika, że dla ponad 55% seniorów dostęp do fachowej opieki medycznej jest bardzo ważny, a dla 25% ważny. Aż 96% starszych osób uważa, że regularna aktywność fizyczna ma bardzo duże znaczenie dla stanu zdrowia. Nie podejmują jej, ponieważ mają złe nawyki. Inny powód jest taki, że oferta zorganizowanych ćwiczeń dla tej często niedostosowana do ich możliwości fizycznych. Aż 96% seniorów uważa, że dla zdrowia i dobrego samopoczucia ważna jest również aktywność społeczna, czyli spotkania ze znajomymi, udział w lokalnych wydarzeniach itp. Ale, jak wskazują sami seniorzy, często nie korzystają z tych możliwości, ponieważ nie pozwala im na to stan zdrowia (46%), albo nie są tym zainteresowani (27%).
Przełamać stereotypy
Średnia długość życia w Polsce to nieco powyżej 77 lat, i prognozuje się, że będzie ona rosła. Oznacza to, że osoba po sześćdziesiątce ma przed sobą wiele lat życia. A jaka jest jego jakość? Statystyki pokazują przykry obraz polskiej starości. I chociaż coraz więcej osób starszych jest aktywnych fizycznie, zawodowo i społecznie, to większość pozostaje bierna.
Powodem tego, co przyznają sami seniorzy, są złe nawyki. Wciąż nie mamy pomysłu na swoją starość. Kobiety zazwyczaj angażują się w wychowywanie wnuków, prowadzenie domu swoich dzieci, a mężczyźni albo siedzą przed telewizorem, albo towarzyszą swoim partnerkom w wypełnianiu domowych obowiązków. A przecież życie na emeryturze nie musi być nudne i pozbawione emocji.
Nie jest też prawdą, że aby ciekawie przeżywać starość, trzeba mieć dużo pieniędzy. W Polsce, we wszystkich województwach, działa łącznie 520 uniwersytetów trzeciego wieku, gdzie można wysłuchać nie tylko ciekawych wykładów, ale także zawrzeć nowe znajomości. W 2016 r. miały one ponad 130 tys. słuchaczy. W domach kultury, w osiedlach funkcjonują kluby seniora, które oferują różne zajęcia – od nauki języków, przez gimnastykę, malarstwo, robótki ręczne aż po ciekawe wycieczki. Coraz bogatsza jest też oferta samorządów terytorialnych dla seniorów. Zajęcia często są bezpłatne lub za symboliczną opłatę kilku złotych. Trzeba tylko chcieć z nich skorzystać.
Bez pomocy w przemocy
Światowa Organizacja Zdrowia bije na alarm – co szósty senior pada ofiarą przemocy lub doświadcza różnych form złego traktowania. Wyniki badania opublikowano niedawno na łamach „Lancet Global Health”. Dane zebrano w 28 państwach. Dowodzą one, że 16% osób po 60. roku życia doświadcza jakiejś formy przemocy.
Z reguły jest to przemoc psychiczna (ponad 11%), wykorzystywanie finansowe (6,8%), zaniedbanie (4,2%), przemoc fizyczna (2,6%), przemoc seksualna (0,9%). Prof. Andrzej Araszkiewicz, psychiatra, członek Narodowej Rady Seniorów nie pozostawia złudzeń, mówiąc, że przemoc wobec osób starszych w Polsce nie ma dna. Senior to tylko hasło, poziom opieki nad seniorami jest u nas na żenującym poziomie.
Brakuje prawdziwych domów opieki, miejsc na terapiach dziennych i w oddziałach psychiatrycznych. Z badań Polskiej Akademii Nauk wynika, że przemoc wobec osób starszych w polskim wydaniu to najczęściej izolowanie ich od świata. Na porządku dziennym jest szturchanie,szarpanie, popychanie, wyzywanie, odbieranie pieniędzy oraz zmuszanie do napisania testamentu. W lipcu br. Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar ogłosił wyniki kontroli przeprowadzonych w domach pomocy społecznej. Włos jeży się na głowie. Przywiązywanie do łóżka lub krzesła, stosowanie lodowatych kąpieli, zakazy wstępu dla bliskich, wydzielanie jedzenia, podawanie leków psychotropowych bez porozumienia z lekarzem, używanie wulgarnych słów, zwracanie się na „ty”, nieposzanowanie intymności to tylko część skandalicznych zachowań pracowników domów pomocy społecznej.
Niestety, podopieczni tych placówek nie mówią nawet najbliższym o stosowanej wobec nich przemocy czy agresji. Boją się, że gdy rodzina odjedzie, ich los będzie jeszcze gorszy. Skala przemocy wobec ludzi starszych jest większa w miastach niż na wsi. Tu też się zdarza, ale sąsiedzi są bardziej dociekliwi i szybciej reagują na krzywdę niż anonimowi ludzie w miastach.
Otyłość i niedożywienie
Znaczna część ludzi starszych ma nadwagę lub jest otyła. Zbyt dużą masę ciała ma 70% osób starszych, a co czwarta z nich zalicza się do osób otyłych (BMI>30). Mężczyźni częściej mają nadwagę, a kobiety są otyłe. Problem ten często łączy się z niewłaściwą dietą. Starsi seniorzy rzadziej jedzą warzywa i owoce. Bardzo poważnym problemem jest niedożywienie. Według szacunkowych danych niedożywienie dotyczy 5-10% ogółu osób starszych. Wśród pacjentów opieki długoterminowej lub mieszkańców domów pomocy społecznej niedożywienie stwierdza się u 30-60% osób.
Jest ustawa, ale...
11 września 2015 r. uchwalono ustawę o osobach starszych (Dz.U. 2015 poz. 1705), która nakłada na organy administracji publicznej, państwowe jednostki organizacyjne oraz inne organizacje zaangażowane w kształtowanie sytuacji osób starszych obowiązek monitorowania sytuacji osób starszych w Polsce.
Za osobę starszą autorzy ustawy uważają każdego, kto skończył 60 lat. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zebrało informacje o sytuacji osób starszych w roku 2015. Co z nich wynika? Przeciętne miesięczne wydatki na jedną osobę w wieku 60 lat to 1459, 97 zł. Seniorzy rzadko oceniają swoją sytuację materialną jako bardzo dobrą lub dobrą, a częściej jako przeciętną lub raczej złą. Co trzecia osoba mieszkająca samotnie na wsi uważa, że jest w złej sytuacji materialnej. Pieniędzy najczęściej brakuje na żywność i zlecone przez lekarza leki. Warunki sanitarne w mieszkaniach zajmowanych przez seniorów są gorsze od przeciętnych i niedostosowane do ich potrzeb i możliwości. Seniorzy skarżą się na wysokie koszty utrzymania mieszkania oraz bariery architektoniczne.
Pod koniec 2015 r. w Polsce żyło 38,4 mln osób,w tym ponad 8,8 mln stanowiły osoby, które ukończyły 60 i więcej lat (ok. 23%). W ciągu minionych 25 lat liczebność tej grupy wzrosła blisko o połowę. To prawie 1/4 społeczeństwa, ale ciągle pozostaje na marginesie działań decydentów i polityków. Potrzebamitej coraz liczniejszej grupy, m.in. w zakresie opieki medycznej, pilnie trzeba się zająć.
Typowe problemy zdrowotne seniorów
Rok temu Narodowy Fundusz Zdrowia zbadał dane dotyczące leczenia w szpitalach osób powyżej 65. roku życia. Z analizy wynika, że przyczyną hospitalizacji najczęściej były schorzenia kardiologiczne, okulistyczne, naczyniowe i ortopedyczne. Jakieproblemy zdrowotne najczęściej dotykają seniorów?
- Choroba Alzheimera – jest nieuleczalna i polega na degeneracji ośrodkowego układu nerwowego. Stosując właściwą terapię, można spowolnić jej postęp.
- Choroba Parkinsona – jej przyczyną jest obumieranie komórek nerwowych, znajdujących się w istocie czarnej i wytwarzających dopaminę. Nie jest uleczalna, ale dzięki nowoczesnym lekom i terapiom można poprawić jakość życia chorego.
- Osteoporoza zagraża co czwartej kobiecie po 60. roku życia i co drugiej po 70. Choruje ok. 21% kobiet, a u 40% stwierdza się osteopenię (zmniejszona mineralna gęstość kości). Są skuteczne terapie, ale korzysta z nich tylko 10% chorych.
- Udar niedokrwienny mózgu – podeszły wiek jest jednym z czynników jego ryzyka. Szansę wystąpienia choroby zwiększają też choroby serca, nadciśnienie tętnicze, stany zapalne żył, otyłość i brak ruchu.
- Cukrzyca – starszych ludzi dopada najczęściej cukrzyca typu 2, dlatego po 60. r. ż. dwa razy w roku należy badać poziom glukozy we krwi.
- Nadciśnienie tętnicze – to jedna z najbardziej lekceważonych dolegliwości. Nieleczone może doprowadzić do zawału serca, niewydolności krążenia lub udaru mózgu.
- Choroba wieńcowa – przyczyną jest miażdżyca tętnic wieńcowych. Przez zwężone tętnice do serca dociera zbyt mało tlenu i substancji odżywczych. Mięsień sercowy jest niedotleniony, mniej kurczliwy i słabszy. Gdy następuje całkowite zamknięcie tętnicy, dochodzi do zawału.
- Problemy ze słuchem i wzrokiem wynikające ze starzenia się organizmu. Poważnym problemem jest niedowidzenie spowodowane zwyrodnieniem plamki żółtej lub zaćmą.
- Nowotwory – podeszły wiek o kilkadziesiąt procent zwiększa ryzyko rozwoju raka. U seniorów najczęściej stwierdza się nowotwory tchawicy, oskrzeli i płuca oraz jelita grubego.
- Obniżenie nastroju – starsi ludzie często są przygaszeni, smutni. Natomiast depresja u seniorów rzadko jest rozpoznawana i dobrze leczona.
- Nietrzymanie moczu wywołane m.in. osłabieniem mięśni dna miednicy dotyczy i kobiet, i mężczyzn. Niestety, chociaż jest wiele refundowanych przez NFZ metod leczenia nietrzymania moczu, nadal wiele osób nie podejmuje go.
I my też będziemy starzy
Powszechny kult młodości sprawia, że w społeczeństwie nie ma szacunku dla ludzi starszych. Denerwują nas ludzie idący wolnym krokiem po sklepie, z trudem wsiadający do autobusu. Nie chcemy widzieć ich potrzeb i pragnień. Tak dzieje się nie tylko w rodzinach, ale także w placówkach ochrony zdrowia.
Z badania Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego wynika, że co piąta starsza osoba skarżyła się na niewłaściwe traktowanie w przychodniach czy w szpitalach. Starość w Polsce zbyt często jest smutna, samotna i bardzo uboga. Oczywiście, można powiedzieć, że każdy starzeje się inaczej, że trzeba być młodym duchem, że można zapisać się na uniwersytet trzeciego wieku, że można... W kraju działa wiele fundacji, które starają się odmieniać los starych ludzi, ale nie trafiają one do wszystkich, ani też nie zaspokajają wszystkich ich potrzeb. A rzeczywistość skrzeczy.
Większość starych ludzi nie wie, gdzie mogłaby uzyskać pomoc czy wsparcie. Czy ustawa o osobach starszych odmieni tę sytuację? Nie sądzę. Aby coś się zmieniło, najpierw musimy się nauczyć szanować ludzi starszych, znaleźć dla nich czas, okazać cierpliwość. Dlaczego? Chociażby z czystego egoizmu... Przecież sami też – prędzej czy później – będziemy starzy.
Porady eksperta
