Badania genetyczne po poronieniu

2015-04-01 15:16

Czy za utratą ciąży mogą kryć się przyczyny genetyczne? Kiedy i jakie badania zrobić po poronieniu, żeby to wyjaśnić? Rozmawiamy o tym z prof. Anną Latos-Bieleńską, kierownikiem Katedry i Zakładu Genetyki Medycznej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, lekarzem specjalistą genetyki klinicznej z  Centrum Genetyki Medycznej GENESIS.

Badania genetyczne po poronieniu
Autor: Thinkstockphotos.com Czy za utratą ciąży mogą kryć się przyczyny genetyczne? Kiedy i jakie badania zrobić po poronieniu, żeby to wyjaśnić?

  • Czy pary po stracie ciąży to duża grupa pacjentów poradni genetycznej?

Duża i ważna, przecież 10-15% rozpoznanych ciąż kończy się wczesnym obumarciem ciąży i poronieniem samoistnym. W Polsce, przy 400 tysiącach porodów rocznie, aż 40-60 tysięcy par doświadcza utraty dziecka w pierwszych tygodniach po zapłodnieniu. Nawet jeśli tylko około połowa to ciąże zaplanowane i wyczekiwane, to w ciągu kilku pierwszych tygodni także w przypadku ciąży nieplanowanej następuje silny emocjonalny związek z rozwijającym się dzieckiem, para już widzi siebie w roli szczęśliwych rodziców. Utrata ciąży to zawsze duża trauma, słyszymy o tym od par zgłaszających się do poradni genetycznej, wyrazem cierpienia są też wypowiedzi w Internecie.

  • Jakie są genetyczne przyczyny utraty ciąży – nieprawidłowy materiał genetyczny kobiety czy mężczyzny?

Ani kobiety, ani mężczyzny, ale właśnie rozwijającego się dziecka. Dziecko ma własny materiał genetyczny, połowę otrzymuje od mamy w komórce jajowej, połowę od taty w plemniku. Aby kariotyp dziecka był prawidłowy, komórki rozrodcze biorące udział w zapłodnieniu muszą mieć prawidłową liczbę chromosomów wynoszącą 23 (mają po jednym z chromosomów każdej pary), ale około 20-30% komórek jajowych i około 10% plemników ma nieprawidłową liczbę chromosomów. Jeśli dojdzie do udziału w zapłodnieniu komórki rozrodczej z nieprawidłowymi chromosomami, pocznie się dziecko, które w każdej komórce ciała ma nieprawidłowe chromosomy i prawie zawsze musi obumrzeć i to najczęściej do 10 tygodnia ciąży. Należy dodać, że nierzadko w ogóle nie dochodzi do ciąży, ponieważ zarodek obumiera jeszcze przed zagnieżdżeniem się w błonie śluzowej macicy. Nieprawidłowy kariotyp stwierdza się u aż 60% zarodków i płodów poronionych w pierwszym trymestrze.

  • Skąd się biorą błędy genetyczne w komórkach rozrodczych i czy można im zapobiec?

Błędy genetyczne w komórkach rozrodczych powstają najczęściej wskutek nieprawidłowego podziału chromosomów w trakcie mejozy, czyli podziału komórkowego w trakcie którego z komórki zawierającej 46 chromosomów tworzy się komórka rozrodcza zawierająca 23 chromosomy. Genetycy badają przyczyny zaburzeń podziału chromosomów, istnieje kilka teorii. Znanym czynnikiem jest wiek kobiety, kobiety 38-40-letnie, chociaż mają zachowany cykl owpacyjny, wytwarzają większość komórek rozrodczych z nieprawidłowym materiałem genetycznym. Dlatego genetycy w Europie z wielkim niepokojem obserwują rosnący wiek kobiet w ciąży, zwłaszcza odkładanie decyzji o pierwszej ciąży. Wiele par decyzję o dziecku odkłada na czas, kiedy osiągną pozycję zawodową i stabilizację materialną, kiedy nacieszą się swobodą i zwiedzą świat. Ale niekiedy okazuje się, że droga do rodzicielstwa jest długa i trudna, a decyzja o dziecku spóźniona. W Polsce sytuacja nie jest tak zła jak w krajach Europy Zachodniej, ale i u nas widać wyraźną tendencję do odkładania rodzicielstwa na później.

  • Czy robiąc badania genetyczne u pary po stracie ciąży, można wykryć podwyższone ryzyko wad genetycznych u dziecka?

Błędy genetyczne w komórkach rozrodczych są zwykle przypadkowe i występują przy całkowicie prawidłowym kariotypie (kariotyp – zestaw chromosomów danej osoby) obojga partnerów. Są jednak pary, które mają większe ryzyko wad genetycznych u dziecka i związane z tym ryzyko utraty ciąży. Wyróżniłabym trzy grupy takich par. Pierwsza grupa to pary, w których jedno z partnerów ma zrównoważoną aberrację chromosomową. Może to być tzw. translokacja lub inwersja, przy której nosiciel czy nosicielka takiej zmiany jest osoba zupełnie zdrową i dopóki nie dojdzie do niepowodzeń rozrodu lub urodzenia dziecka chorego, zupełnie nieświadomą nosicielstwa aberracji. Druga grupa to nosiciele bardzo małych zmian chromosomów, trudnych do wykrycia, taka sytuacja jest na szczęście rzadka. Grupa trzecia to pary, w których któreś z partnerów na skłonność do błędów w podziale chromosomów podczas wytwarzania komórek rozrodczych, mając przy tym zupełnie prawidłowy kariotyp własny.

  • Jakie zatem badania genetyczne powinny zostać wykonane po utracie ciąży i kiedy?

W przypadku niepowodzeń rozrodu (brak ciąży, poronienia samoistne) wskazana jest konsptacja w poradni genetycznej. Lekarz genetyk zbierze wywiad dotyczący problemu medycznego, wywiad rodzinny, dobierze badania genetyczne.

Ważne

Badania genetyczne po poronieniu

  • Badanie kariotypu u obojga partnerów

Powinno być wykonane wówczas, jeśli były 2 wczesne utraty ciąży, ale jeśli w rodzinie – zwłaszcza u matki, siostry lub bratowej – były utraty ciąż, albo urodziło się dziecko z wadami wrodzonymi, należy wykonać badanie kariotypu już po jednej utracie ciąży a nawet przed pierwszą planowana ciążą. Tak samo należy zrobić badanie kariotypu obojga partnerów, jeśli była jedna utrata ciąży po 13 tygodniu. Badanie ma wykluczyć nosicielstwo aberracji u któregoś z partnerów. Należy zaznaczyć, że nosicielstwo aberracji chromosomowej prawie nigdy nie przekreśla szansy na zdrowe dzieci.
Do badania kariotypu potrzeba 1-3 ml krwi żylnej pobranej na heparynę (najlepiej do specjalnej probówki).

  • Badanie genetyczne materiału z poronienia

Badanie genetyczne kosmówki z poronienia pozwala na stwierdzenie, czy przyczyną utraty ciąży był nieprawidłowy kariotyp płodu. Taka sytuacja dotyczy aż 60% wczesnych utrat ciąży. Stwierdzenie aberracji chromosomowej u obumarłego/poronionego zarodka/płodu pokazuje przyczynę utraty ciąży, rokowanie co do utrzymania następnych ciąż, niekiedy ujawnia ukrytą aberracje chromosomową u któregoś z partnerów. Badanie genetyczne materiału pomaga w ukierunkowaniu dalszej diagnostyki przyczyn poronień i ma ogromne znaczenie psychologiczne dla pary, która straciła ciążę.
Badanie można wykonać metodą QF-PCR (wykazuje najczęstsze zmiany liczby chromosomów) lub metodą mikromacierzy (pokazuje aberracje liczby i struktury chromosomów, nawet bardzo małe, niedostępne do badania innymi metodami).
Do badania genetycznego materiału z poronienia należy zabezpieczyć fragment kosmówki (przy zabiegu oczyszczania jamy macicy po obumarciu ciąży), można też zabezpieczyć wydalone fragment kosmówki w przebiegu poronienia samoistnego. Można użyć jałowego naczynia (np. plastikowego pojemniczka do badania moczu dostępnego w aptece), a fragmenty materiału biologicznego zalać jałową solą fizjologiczną (dostępna w aptece).

  • Badania genetyczne kobiety w kierunku trombofilii wrodzonej

U kobiet z poronieniami, zwłaszcza jeśli wykluczono aberracje chromosomowe w badaniu materiału z poronienia, należy wziąć pod uwagę badanie w kierunku trombofilii wrodzonej. Trombofilia wrodzona polega na genetycznie uwarunkowanych zaburzeniach krzepnięcia, skłonności do zakrzepów i zatorów naczyniowych. Badanie to jest rekomendowane zwłaszcza w przypadku, kiedy w rodzinie występowały zatory i zakrzepy, ale wielu ginekologów rekomenduje je także bez obciążonego wywiadu rodzinnego. Badanie genetyczne w kierunku trombofilii wrodzonej u kobiet z poronieniami nie jest na liście międzynarodowych rekomendacji, jednak ze względu na poważne skutki trombofilii wrodzonej (ryzyko poważnych powikłań w czasie ciąży, są również doniesienia o zwiększonym ryzyku niektórych wad wrodzonych u dziecka) i możliwość leczenia, nie mogłam pominąć tej informacji.
Do badania genetycznego w kierunku trombofilii wrodzonej potrzeba 1-3 ml krwi pobranej na EDTA (używa się specjalnych probówek), można tez badania zrobić na podstawie wymazu z błony śluzowej jamy ustnej (stosuje się specjalne zestawy).