Awersja: rodzaje, przyczyny, konsekwencje

Awersja - możemy ją odczuwać do jedzenia, seksu, podróży i wielu innych zjawisk oraz rzeczy. Co jednak sprawia, że pewne czynniki wzbudzają w nas tak dużą niechęć, osiągającą natężenie właśnie awersji? Sprawdź, jakie mogą być objawy, przyczyny i konsekwencje awersji.

Spis treści

1. Awersja: rodzaje
2. Awersja: przyczyny
3. Awersja: konsekwencje
4. Awersja: zastosowanie w lecznictwie

Awersja to słowo wywodzące się od łacińskiego "aversio", które tłumaczone jest jako wstręt. Najogólniej mówiąc, awersję definiuje się jako silne uczucie niechęci lub wstrętu do kogoś albo czegoś. Każdy jednak człowiek może mieć awersję do całkowicie innych czynników, w związku z czym wyróżnić można wiele rodzajów awersji.

Awersja: rodzaje

Trudno mówić o konkretnych objawach, ponieważ awersja może dotyczyć bardzo wielu zjawisk. Najprawdopodobniej najbardziej znanym rodzajem awersji jest awersja seksualna, czyli stan, w którym dany człowiek unika kontaktów seksualnych z jednoczesnym odczuwaniem wstrętu wobec jakichkolwiek przejawów zachowań seksualnych.

Możliwa jest też awersja do określonych pokarmów – np. surowych ryb, owoców morza czy sushi. Istnieje też i awersja do… podróży. Dla osoby, która jej doświadcza, wizja wakacji czy to w kraju, czy też na zagranicznych plażach, absolutnie nie jest aspektem budzącym radość. W przypadku awersji do podróży jakiekolwiek wyjazdy kojarzą się z wysiłkiem towarzyszącym czy to pakowaniu się, docieraniu w miejsce docelowe czy funkcjonowaniu w obcym środowisku.

Poza tymi, o których już wspomniano, wymienić można jeszcze:

• awersję do pracy: nierzadko uznawana jest ona za lenistwo i niechęć do podejmowania się jakichkolwiek obowiązków; związana ona jest z niechęcią do wykonywania zadań pracowniczych lub ze wstrętem do zatrudnienia, z jednoczesnym preferowaniem posiadania dużej ilości wolnego czasu,
• awersję do ryzyka: dużo mówią o niej ekonomiści (szczególnie ci, którzy zajmują się finansami) i polega ona na tym, że mając do wyboru dwie opcje: pewny, ale mniejszy zysk lub niepewny (związany z pewną losowością) zysk, ale który jednocześnie może być większy, ludzie tradycyjnie decydują się na mniejszego stopnia, ale pewną gratyfikację,
• awersję do ludzi: tutaj niechęć dotyczyć może wszystkich otaczających człowieka osób, ale i pewnych konkretnych grup, np. ludzi z którymś kolorem skóry;
• awersja dotyczyć może również orientacji seksualnej, jak i pewnych czynników ludzkiego wyglądu, np. możliwe jest przejawianie niechęci do ludzi z brodą czy do osób z tatuażami.

Powyżej wymieniono jednak zaledwie kilka przykładów różnych awersji. Tak naprawdę można bowiem przejawiać ją w stosunku co do dowolnego czynnika – jedna osoba może mieć awersję do jazdy samochodem, inna do jakiegoś kosmetyku, a jeszcze inna do psów. Co jednak odpowiada za to, że rozwijać się może u nas wyjątkowego stopnia niechęć w postaci właśnie awersji?

Czytaj też:

Jakie są przyczyny jadłowstrętu?

Anoreksja seksualna, czyli strach przed seksem

Dlaczego boimy się podróżować samolotem?

Awersja: przyczyny

Ogólnie awersja rozwijać się może w dwóch mechanizmach. Podstawowym jest warunkowanie klasyczne. Polega ono na tym, że jakiś czynnik – np. pies – wyrządza człowiekowi krzywdę, chociażby gryząc go.

W takiej sytuacji zwierzak może przestać kojarzyć się pozytywnie, a zacząć być traktowany wyłącznie negatywnie – wtedy rozwijać się może właśnie awersja. Podobnie bywa z awersją do pokarmów (gdzie wystąpienie wymiotów po zjedzeniu jakiegoś z nich może prowadzić do niechęci do niego w przyszłości), awersją seksualną (do której prowadzić mogą nieprzyjemne odczucia związane ze współżyciem), awersją do podróży (może się ona rozwinąć po jakimś wyjątkowo nieudanym urlopie), awersją do pracy (pojawiać się ona może wtedy, kiedy jakaś praca była wyjątkowo żmudna, nudna i niesatysfakcjonująca – człowiek może wtedy myśleć, że każda praca będzie taka sama i może się w nim rozwijać niechęć do podejmowania jakiejkolwiek aktywności zawodowej).

Awersja rozwijająca się w związku z warunkowaniem klasycznym ogólnie ma za zadanie chronić człowieka przed groźnymi dla niego czynnikami. Uważa się nawet, iż towarzyszy ona ludzkiej populacji już od samego zarania jej dziejów. W końcu niechęć do pożywienia, po którym wystąpiły nieprzyjemne dolegliwości (np. wymioty i biegunka po jakimś trującym pokarmie) mogła sprawiać, że więcej po ten pokarm dany człowiek już nie sięgał – w takim ujęciu awersja mogła więc po prostu eliminować z ludzkiego życia różne zagrożenia.

Z drugiej jednak strony, awersja może się rozwijać również i w związku z tzw. modelowaniem - przez istnienie takiego zjawiska zasadniczo możemy się od kogoś – szczególnie od osoby bliskiej – "zarazić" niechęcią do jakichś czynników. Tak bywa m.in. u dzieci, których rodzice przejawiają jakiś rodzaj awersji. Obserwując opiekunów, którzy mają np. awersję do sushi, dzieci mogą również zacząć odczuwać wstręt w stosunku co do tego dania – ich zachowania i odczucia są więc w pewien sposób modelowane przez obserwowane przez nie w ich środowisku zachowania.

Awersja: konsekwencje

Czasami awersja nie jest niczym złym, niekiedy jednak prowadzi do różnych trudności. Problemów nie sprawia awersja do jakiegoś konkretnego jedzenia – jeżeli ktoś odczuwa wstręt do ryb, to ma przecież do wyboru całą gamę innych pokarmów.

Gorzej bywa w przypadku innych rodzajów awersji – seksualnej, do pracy czy do podróży (szczególnie, jeżeli osoba doświadczająca którejś z wymienionych jest w związku). W takim przypadku w walce z pokonaniem awersji konieczne może być skorzystanie z jakiejś formy pomocy psychoterapeutycznej.

Awersja: zastosowanie w lecznictwie

Z awersją można walczyć, ale i awersja – a w zasadzie jej kreowanie – bywa wykorzystywana w gabinetach terapeutycznych. Ta forma terapii określana jest mianem terapii awersyjnej i polega na tym, aby eliminować niekorzystne zachowania pacjenta poprzez wytwarzanie wstrętu co do nich.

W terapii awersyjnej wykorzystywane jest właśnie warunkowanie klasyczne. Przykładem tego rodzaju terapii jest chociażby stosowanie disulfiramu u osób uzależnionych od alkoholu. Przyjęcie napoju z etanolem u osób, które mają wprowadzony implant z lekiem, prowadzi do wystąpienia nieprzyjemnych dolegliwości.

W takim przypadku picie alkoholu ma być kojarzone właśnie z tym, że pojawiają się po tym różne problemy – oczekiwane jest to, że w związku z tym u pacjenta pojawi się wstręt do tej właśnie używki. Terapia awersyjna wykorzystywana jest nie tylko w leczeniu alkoholizmu, ale i w innych – np. w uzależnieniu od narkotyków czy papierosów.

Jeszcze innymi problemami, które można opanować przy wykorzystaniu terapii awersyjnej, są trichotillomania czy obgryzanie paznokci (w drugim z wymienionych przypadków awersję można wywoływać np. poprzez malowanie paznokci lakierem o gorzkim smaku). Podejmowano również i próby wykorzystywania terapii awersyjnej w leczeniu zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych.

W przeszłości terapia awersyjna budziła duże zainteresowanie, obecnie jednak systematycznie ono spada, narastają za to kontrowersje wokół tej metody terapeutycznej. Taki stan rzeczy wynika z tego, iż tak jak w przypadku obgryzania paznokci zastosowanie gorzkiego lakieru nie budzi wątpliwości etycznych, tak już chociażby wykorzystywanie prądu elektrycznego – w celu sprowokowania nieprzyjemnych odczuć np. w trakcie palenia papierosa u osób uzależnionych od nikotyny – nastręcza już wątpliwości co do tego, czy takie postępowanie jest etyczne.