Wpływ chorób tarczycy na ciążę

2015-05-25 9:55

Choroby tarczycy w ciąży (zarówno nadczynność, jak i niedoczynność tarczycy lub zapalenie tarczycy) mogą być niebezpieczne tak dla ciężarnej, jak i dla prawidłowego rozwoju płodu. Dlatego jeśli kobieta planuje zajście w ciążę lub spodziewa się dziecka, powinna zbadać tarczycę. Ponadto warto wiedzieć jakie są objawy chorób tarczycy w ciąży, jakie badania należy wykonać i jak wygląda ewentualne postępowanie lecznicze.

Tarczyca w ciąży. Jak choroby tarczycy wpływają na ciążę?
Autor: Thinkstockphotos.com Choroby tarczycy w ciąży (zarówno nadczynność tarczycy jak i niedoczynność czy zapalenie) mogą być niebezpieczne zarówno dla matki jak i dla prawidłowego rozwoju dziecka. Sprawdź, jakie są objawy chorób tarczycy w ciąży, jakie badania powinnaś zrobić i jak powinno wyglądać leczenie.

Spis treści

  1. Choroby tarczycy: groźny brak równowagi
  2. Na czym polega badanie TSH w ciąży?
  3. Objawy dysfunkcji tarczycy w ciąży
  4. Jod – pierwiastek szczególnie ważny dla kobiet w ciąży
  5. Badanie tarczycy u kobiet w ciąży
  6. Badania tarczycy w ciąży [wideo]

Choroby tarczycy – zarówno nadczynność, jak i niedoczynność tarczycy – są groźne dla zdrowia, a nieleczone mogą doprowadzić do zagrożenia życia. Oba te stany chorobowe są szczególnie niebezpieczne u kobiet w ciąży, ponieważ mogą niekorzystnie wpływać na stan płodu1,2. Większość ludzi kojarzy, że tarczyca to niewielki gruczoł zlokalizowany w okolicy szyi i że do jego funkcjonowania niezbędny jest jod.  

A tymczasem tarczyca to bardzo istotny gruczoł  dla funkcjonowania całego organizmu. Wytwarza i wydziela do krwi hormony: trójjodotyroninę (T3) i tyroksynę (T4), które sterują przemianą materii we wszystkich narządach i tkankach organizmu. Wpływając na przemianę materii i funkcję różnych komórek, hormony tarczycowe odgrywają ogromną rolę w pracy układu pokarmowego, serca, mięśni i układu nerwowego. Hormony tarczycowe mają istotny wpływ na czynność całego ustroju. Dlatego wydzielanie hormonów tarczycowych do krwi w nadmiernej (nadczynność tarczycy) lub niedostatecznej (niedoczynność tarczycy) ilości skutkuje wystąpieniem objawów chorobowych.

Warto tu wspomnieć o jeszcze jednym hormonie – produkowanej przez przysadkę mózgową tyreotropinie (TSH) – który pobudza tarczycę do wytwarzania i wydzielania do krwi hormonów. Gdy hormonów tarczycowych jest zbyt mało następuje wzrost stężenia TSH i na odwrót – nadmiar hormonów tarczycy blokuje wydzielanie TSH. Inaczej mówiąc, w nadczynności tarczycy stężenie TSH zwykle jest niskie, a w niedoczynności – wysokie.

Choroby tarczycy: groźny brak równowagi

Hormony tarczycy są niezbędne do prawidłowego rozwoju płodu – regulują wzrost tkanek i powstawanie niektórych enzymów, a przede wszystkim pobudzają dojrzewanie ośrodkowego układu nerwowego (w tym mózgu mózgu) oraz kości. Niedoczynność tarczycy może powodować ciężkie upośledzenie umysłowe dziecka2 i wady układu kostnego, przedwczesne odklejenie się łożyska, a nawet poronienie. Nasilona niedoczynność tarczycy w ogóle uniemożliwia zajście w ciążę.

Nadczynność tarczycy w ciąży może prowadzić także do takich powikłań, jak nadciśnienie, stan przedrzucawkowy, zmiany w układzie sercowo-naczyniowym. W skrajnych przypadkach może być przyczyną poronienia lub poważnych wad płodu1.

Wszystkie te konsekwencje występują oczywiście wtedy, gdy źle funkcjonująca tarczyca jest nieleczona lub jest niewłaściwie leczona. Jednak aby podjąć stosowne leczenie, kobieta planująca macierzyństwo lub oczekująca dziecka musi mieć świadomość potencjalnej obecności choroby.

Zdaniem eksperta
Dr hab. n. med. Edward Franek, endokrynolog, Klinika Chorób Wewnętrznych, Endokrynologii i Diabetologii, CSK MSWiA w Warszawie

W razie występowania objawów choroby tarczycy ciężarna powinna natychmiast powiadomić o tym lekarza prowadzącego. Ponieważ niektóre normalne objawy ciąży mogą czasem naśladować objawy choroby tarczycy, konieczne jest wykonanie badań hormonalnych. Nawet jeśli wyniki odbiegają od normy, nie musi to wcale oznaczać obecności stanu patologicznego, zawsze jednak w takim wypadku trzeba skonsultować się z endokrynologiem. Warto pamiętać o tym, że objawy choroby tarczycy mogą pojawić się po raz pierwszy także po porodzie. W wielu przypadkach odpowiedzialne jest za to poporodowe zapalenie tarczycy (PPT), będące odmianą choroby Hashimoto. Rozwija się ono zwykle w ciągu kilku miesięcy po porodzie (do roku) i może być przyczyną zarówno nadczynności, jak i niedoczynności tarczycy. PPT może być przyczyną wystąpienia lub zaostrzenia objawów depresji poporodowej – u cierpiących na nią kobiet wskazane są więc badania hormonów tarczycy.

Na czym polega badanie TSH w ciąży?

Objawy dysfunkcji tarczycy w ciąży

Niedoczynność tarczycy powoduje spowolnienie przemiany materii – skutkiem tego jest obniżona temperatura ciała i zwolnione tętno. Często pierwszym widocznym objawem niedoboru jodu i niedoczynności tarczycy jest tzw. wole, czyli powiększenie tarczycy. Inne objawy obejmują stałe uczucie zimna, senność i osłabienie, suchość i szorstkość skóry, nadmierne przybieranie na wadze, zaparcia, problemy z koncentracją, zmniejszenie popędu płciowego2.

Z kolei przy nadczynności tarczycy przemiana materii jest znacznie szybsza – wzrasta zużycie tlenu i produkcja energii cieplnej. Towarzyszy temu podwyższona temperatura ciała, przyspieszona praca serca i podwyższone skurczowe ciśnienie tętnicze. Osobie chorej stale jest gorąco, czuje się rozdrażniona, rozdygotana – łatwo się denerwuje. Inne charakterystyczne objawy to drżenie mięśni, kołatanie serca, wilgotna i gorąca skóra, biegunki1.

Jak widać, wiele z tych objawów do złudzenia przypomina normalne dolegliwości towarzyszące ciąży, dlatego szczególnie trudno zdiagnozować chorobę tarczycy u kobiet ciężarnych. Warto więc zrobić badanie krwi, aby się upewnić, czy tarczyca przyszłej mamy funkcjonuje prawidłowo.

Ważne

Jod – pierwiastek szczególnie ważny dla kobiet w ciąży

    Częstą przyczyną niedoczynności tarczycy jest niedobór jodu, z którego gruczoł produkuje hormony. Jod to ważny składnik diety przyszłej mamy – w ciąży zapotrzebowanie na ten pierwiastek wynosi 180-200 μg/dobę. Najlepszym jego źródłem są ryby morskie (śledź, makrela, halibut, łosoś) i owoce morza; zawierają go też niektóre gatunki wód mineralnych i sól jodowana (ale nie można jej spożywać więcej niż 1 łyżeczkę dziennie). Pierwiastek ten występuje także w większości preparatów dla ciężarnych.Uwaga! Zwiększone dawki jodu są zalecane dla wszystkich kobiet w ciąży, z wyjątkiem tych, u których stwierdzono nadczynność tarczycy.

    Badanie tarczycy u kobiet w ciąży

    • Przed zajściem w ciążę

    Zaleca się wykonanie badania w kierunku chorób tarczycy w okresie planowania zajścia w ciążę1,2, zwłaszcza gdy kobieta zauważa u siebie objawy schorzenia lub w jej rodzinie zdarzały się przypadki choroby tarczycy. Warto też się zbadać w sytuacji gdy w przeszłości wystąpiły poronienia bez ustalonej przyczyny. Kobiety z historią chorób tarczycy (np. operacja tarczycy, guzki tarczycy), które planują ciążę koniecznie powinny wykonać badanie tarczycy, nawet jeśli problemy te już dawno minęły.

    Podstawowym badaniem w kierunku chorób tarczycy jest oznaczenie stężenia hormonów we krwi. O skierowanie należy poprosić lekarza pierwszego kontaktu lub wykonać je odpłatnie. Krew do badania można pobrać w dowolnym dniu cyklu. Do oceny stanu tarczycy przed ciążą wystarcza oznaczenie w surowicy krwi stężenia TSH (przyjmuje się, że prawidłowy poziom TSH to 0,4–6,0 IU/ml, jednak normy mogą być różne w różnych laboratoriach; zwykle zakres normy podany jest na wyniku). Jeśli wynik okaże się nieprawidłowy, należy zgłosić się do lekarza endokrynologa i poddać się dalszym badaniom lub rozpocząć leczenie. Dopiero gdy czynność tarczycy zostanie wyrównana, tzn. stężenie jej hormonów we krwi będzie w granicach normy, można zacząć myśleć o dziecku1.

    • W ciąży

    Ciężarne, które nie wykonały badania przed zajściem w ciążę, mogą je wykonać w trakcie jej trwania. U kobiet w ciąży nie wystarczy jednak oznaczenie stężenia TSH, ponieważ jego stężenie – zwłaszcza w I trymestrze – jest fizjologicznie obniżone; konieczne jest także oznaczenie stężenia fT3 i fT4 (są to wolne frakcje hormonów tarczycy T3 i T4) – prawidłowe wyniki to: fT3 2,0–4,0 pg/ml oraz fT4 0,7–2,2 ng/100 ml (normy mogą być różne np. z powodu innych zestawów do oznaczeń; zwykle norma podana jest na wyniku). U ciężarnych z niedoczynnością tarczycy stwierdza się obniżone stężenie fT3 i fT4 oraz wysoki poziom cholesterolu2. Natomiast u kobiet w ciąży z nadczynnością tarczycy obserwuje się wysokie stężenie fT4, niski (czasami nieoznaczalny) poziom TSH oraz obniżone stężenie cholesterolu1.

    Ważne

    Choroba Gravesa-Basedowa

    Jest to schorzenie autoimmunologiczne. Nieprawidłowo działający system odpornościowy zmusza tarczycę do wydzielania nadmiernej ilości hormonów. Choroba ta jest jedną z najczęstszych przyczyn nadczynności tarczycy1.

    Choroba Hashimoto

    Jest to przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. Organizm wytwarza przeciwciała niszczące komórki własnej tarczycy. Choroba zwykle przebiega dwufazowo: najpierw jako łagodna nadczynność, następnie – niedoczynność2. Kobiety ciężarne z chorobą Hashimoto powinny pozostawać pod baczną obserwacją ginekologów i endokrynologów z powodu zwiększonego ryzyka poronień.

    Badania tarczycy w ciąży [wideo]

    Badania tarczycy w ciąży

    miesięcznik "M jak mama"

    Czy wiesz wszystko o tarczycy?

    Pytanie 1 z 10
    Objętość zdrowej tarczycy u dorosłej osoby wynosi: